Thông tư 20/2011/TT-BCT của Bộ Công Thương, ban hành ngày 12/5/2011, có hiệu lực từ ngày 26/6/2011, quy định các DN nhập khẩu ôtô mới nguyên chiếc phải có giấy uỷ quyền là nhà nhập khẩu, phân phối của chính hãng sản xuất, hoặc hợp đồng đại lý chính hãng. Giấy ủy quyền này còn phải được cơ quan ngoại giao của Việt Nam tại nước ngoài chứng nhận.
Theo đó, từ 1/7/2016, Thông tư 20 của Bộ Công Thương chính thức hết hiệu lực.
Điều này đã gây nên một “cuộc chiến” giữa một bên là Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) và các nhà nhập khẩu chính hãng… còn một bên là các DN nhập khẩu xe không chính hãng.
DN nhập khẩu xe đang hy vọng “hồi sinh”, người tiêu dùng đang mong chờ vào một thị trường đa dạng và giá cả hợp lý hơn. Trong khi đó, các nhà nhập khẩu chính hãng yêu cầu tiếp tục gia hạn thông tư này.
Sau 5 năm thực hiện, Thông tư 20 đã thực hiện tốt mục tiêu đề ra, các doanh nghiệp (DN) nhập khẩu ô tô đã được tinh lọc. Thị trường xe nhập khẩu chưa qua sử dụng cũng đã được định vị vào tay các đại lý được hãng mẹ ủy quyền.
Kiến nghị duy trì
Ngày 29/6, đồng loạt VAMA, các nhà nhập khẩu ô tô chính hãng Việt Nam (VIVA)… đã gửi đơn kiến nghị Chính phủ về Thông tư 20.
VAMA cho rằng, trong 5 năm qua, Thông tư 20 đã góp phần đảm bảo được 7 vấn đề quan trọng liên quan đến mặt hàng và thị trường ôtô CBU (nhập khẩu nguyên chiếc), bao gồm: chế độ bảo hành, bảo dưỡng chính hãng; linh kiện, phụ tùng chính hãng và đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật; liên tục tiếp thu và cập nhật các kỹ thuật tiên tiến trên thế giới; đảm bảo hoạt động triệu hồi sản phẩm trong trường hợp xe có lỗi do nhà sản xuất; đảm bảo hạ tầng, cơ sở vật chất và thiết bị theo tiêu chuẩn chính hãng; thu hút đầu tư bền vững và lâu dài trong lĩnh vực kinh doanh và sản xuất ôtô; hạn chế tình trạng gian lận thương mại và góp phần đảm bảo nguồn thu thuế liên quan đến mặt hàng ôtô nhập khẩu. VAMA kiến nghị nên duy trì thông tư trên, bởi ô tô là sản phẩm tích hợp công nghệ cao, phức tạp và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng.
Các đơn vị này kiến nghị, khi Thông tư 20 hết hiệu lực, Chính phủ phải có ngay những giải pháp, quy định để chống gian lận thương mại về chuyển giá khi nhập khẩu xe ô tô, ổn định thị trường và thể hiện chính sách nhất quán (dù có thay đổi) trong điều hành.
Trước đó, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đề xuất gỡ bỏ Thông tư 20 vì thông tư này trái luật, làm “méo mó” môi trường cạnh tranh, độc quyền, khiến giá bán xe cao. Quy định về giấy ủy quyền nhập khẩu tạo ra ưu thế cho một số thương nhân sở hữu, không mang lại lợi ích từ góc độ quản lý nhưng lại gây khó khăn cho việc nhập khẩu.
 |
| Doanh nghiệp ô tô sẽ không còn độc quyền... |
Triệt tiêu hàng nghìn doanh nghiệp
Trước khi có quy định này, cả nước có gần 2.000 DN nhỏ nhập khẩu ô tô nguyên chiếc không chính hãng. Và, ô tô nhập khẩu không chính hãng chiếm tới 50% thị phần xe nhập khẩu. Khi đó, thị trường ô tô nhập khẩu khá phong phú, gồm cả xe phân phối chính hãng và không chính hãng.
Trên thị trường, giá xe chính hãng bán ra luôn cao hơn so với giá xe nhập khẩu không chính hãng. Cùng một mẫu mã, chủng loại, nhưng giá xe nhập khẩu chính hãng thường cao hơn từ 5-10%, so với giá xe nhập không chính hãng.
Tuy nhiên, với xe không chính hãng, các DN nhập về bán cho khách hàng xong là thôi, rất ít DN có hệ thống bảo hành, bảo dưỡng. Ngay cả chuyện bảo hành bảo dưỡng, cho dù có, cũng không chuyên nghiệp như chính hãng. Điều này khiến khách hàng thường chịu thiệt thòi khi xe hỏng, cần sửa chữa, thay thế phụ tùng. Nếu đem vào đại lý chính hãng sẽ phải chịu mức giá cắt cổ,... Hay xe bị lỗi do nhà sản xuất, phải thu hồi, khắc phục thì xe không chính hãng thường phải trả chi phí,... Nhưng thị trường xe nhập khẩu không có sự độc quyền và khách hàng có quyền lựa chọn.
Ngay khi Thông tư 20 có hiệu lực cách đây 5 năm, các DN nhỏ đã không còn cơ hội nhập khẩu ô tô nguyên chiếc mới. Thị trường xe nhập khẩu từ đó đến nay thuộc về hầu hết các DN nước ngoài.
Ngoài một số DN FDI là thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA), còn có hàng chục thương hiệu ô tô nước ngoài, đã mở văn phòng, hệ thống đại lý và phân phối xe chính hãng tại Việt Nam.
Từ đó, thị trường ô tô nhập khẩu của Việt Nam được phân phối độc quyền, giá cả, số lượng, chủng loại, mẫu mã của một thương hiệu ô tô, chỉ do một DN nhập khẩu và phân phối quyết định. Giá xe bán ra cũng cao hơn trước kia.
Khi đó, nhiều ý kiến đã phê phán quy định này, ví như dùng để "triệt tiêu" hoạt động kinh doanh của các DN, bởi đáp ứng được các điều kiện trong đó, khó không khác gì việc phải "leo lên giời".
Được tự do nhập khẩu ô tô?
Thông tư 20 thực hiện được hơn 1 năm thì Tổng cục Hải quan có ý kiến đề xuất sửa, theo hướng loại bỏ điều kiện DN nhập khẩu ô tô phải có giấy ủy quyền chính hãng. Tổng cục Hải quan cho rằng, việc nới lỏng thủ tục nhằm tạo cơ chế cho các DN nhỏ được nhập khẩu ô tô, tránh sự độc quyền. Ngoài ra, khi bãi bỏ điều kiện này, chính sách nhập khẩu ô tô thông thoáng hơn, sẽ hạn chế được tình trạng gian lận thương mại, buôn lậu, trốn thuế, thông qua hình thức nhập khẩu ô tô theo chế độ tài sản di chuyển của người Việt Nam ở nước ngoài được phép hồi hương.
Tuy nhiên, quy định trên vẫn tồn tại đến giờ, và mới đây Bộ Công Thương tiếp tục bê "nguyên xi" vào Dự thảo Nghị định mới về điều kiện kinh doanh, khi Thông tư 20 hết hiệu lực.
Nhiều ý kiến cho rằng, nếu tiếp tục như vậy, thị trường ô tô khó có thể giảm giá. Theo lộ trình, thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ khu vực ASEAN về Việt Nam đang giảm mạnh và tới 2018 sẽ còn 0%. Xét về lý thuyết, thuế nhập khẩu giảm mạnh thì giá xe nhập khẩu cũng phải giảm mạnh. Tuy nhiên, trên thực tế thì chưa chắc, bởi nhập khẩu ô tô đang bị độc quyền. Bởi, sẽ chỉ có các DN nhận ủy quyền chính hãng, mới được nhập khẩu ô tô.
Trong khi đó, nhiều DN FDI đang sản xuất lắp ráp ô tô tại Việt Nam, có thể sẽ điều chỉnh, để xe nhập khẩu không thể cạnh tranh với xe lắp ráp trong nước, và như vậy sẽ giữ mức giá bán cao. Điều này sẽ gây thiệt thòi cho người tiêu dùng
Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) cho biết, việc đưa điều kiện kinh doanh ô tô từ Thông tư 20 vào Dự thảo Nghị định mới là không hợp lý. VCCI kiến nghị bãi bỏ và được nhiều bộ ngành đồng tình.
Nếu quy định này bị bãi bỏ, thì nhập khẩu ô tô nguyên chiếc sẽ trở về thời điểm trước tháng 6/2011, tức là các DN lại được tự do nhập khẩu, không bắt buộc phải có ủy quyền chính hãng. Điều này, sẽ xóa bỏ độc quyền trong nhập khẩu ô tô và tạo cơ hội khiến cho giá xe giảm.
Một số DN thương mại cho biết họ mong chờ sự thay đổi này và sẽ tìm kiếm nguồn xe nhập khẩu giá rẻ, đưa nhiều mẫu xe cỡ nhỏ, giá rẻ từ Thái Lan, Indonesia về Việt Nam nhanh nhất, để cạnh tranh, tạo ra mặt bằng giá xe thấp. Điều này sẽ gây sức ép lên các DN nhập khẩu chính hãng, buộc phải nỗ lực để cạnh tranh, phục vụ khách hàng tốt hơn.
