Điểm nghẽn
Quốc hội ban hành Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 về kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025, với mục tiêu tổng quát là hình thành cơ cấu hợp lý, hiệu quả trong từng ngành, lĩnh vực; giữa các ngành, lĩnh vực và cả nền kinh tế; chuyển biến thực chất, rõ nét về mô hình tăng trưởng, năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, nâng cao tính tự chủ, khả năng thích ứng, sức chống chịu của nền kinh tế.
Nhiều diễn giả đã đưa ra quan điểm để thay đổi mô hình tăng trưởng. Ảnh: Khắc Kiên
PGS. TS. Bùi Quang Tuấn - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, mô hình tăng trưởng hiện tại chủ yếu dựa vào vốn và lao động giá rẻ, dẫn đến việc năng suất lao động và hiệu quả sản xuất chưa đạt được mức tối ưu. Đặc biệt, đóng góp của yếu tố tổng hợp (TFP) và năng suất lao động đang giảm dần, điều này cho thấy cần phải có sự chuyển mình mạnh mẽ từ mô hình dựa vào lao động sang mô hình dựa vào công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Thực tế cho thấy, Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng. Những thách thức này bao gồm việc nâng cao năng suất lao động, cải thiện chất lượng công nghệ sản xuất và giải quyết các vấn đề về ô nhiễm môi trường. Để vượt qua, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu khoa học.
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) luôn cập nhật và đổi mới công nghệ để đảm bảo an ninh năng lượng. Ảnh: Hoàng Anh
Trong tương lai, Việt Nam cần tiếp tục triển khai các giải pháp đổi mới mô hình tăng trưởng, tập trung vào việc phát triển công nghệ cao, khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh. Chỉ khi thực hiện được những điều này, Việt Nam mới có thể đạt được sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Trong bối cảnh kinh tế đang thay đổi nhanh chóng hiện nay, mặc dù tại Việt Nam đang có những chuyển biến tích cực hơn. Cụ thể, mức tăng trưởng đã đạt 6,42% trong nửa đầu năm 2024. Các chuyên gia cho rằng, tăng trưởng GDP cả năm 2024 có thể chạm mốc gần 7% sau khi Việt Nam có quý tăng trưởng vượt tiềm năng thứ 4 liên tiếp... Các chuyên gia trong ngành đang dự đoán tăng trưởng GDP cả năm có thể chạm mốc gần 7%, tuy nhiên hiện tại mô hình tăng trưởng vẫn chưa tạo được chuyển biến căn bản, năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh chưa cao, nền kinh tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro do sự phụ thuộc vào nguyên vật liệu nhập khẩu.
Hiện mô hình tăng trưởng chưa tạo được chuyển biến căn bản; năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao. Kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn một số rủi ro, nền tảng vĩ mô chưa thực sự vững chắc, nền kinh tế có độ mở cao và phụ thuộc vào nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu.
Bàn về vấn đề, TS. Chử Đức Hoàng - Chánh Văn phòng Quỹ Đổi mới công nghệ Quốc gia nhìn nhận, hiện trạng cơ cấu sản xuất của Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi, với tỷ trọng công nghiệp và xây dựng ngày càng tăng. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như năng suất lao động thấp, việc áp dụng công nghệ mới còn hạn chế và sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền.
Chuyển đổi và đầu tư công nghệ để tăng tốc
Trong khi đó, PGS. TS Bùi Quang Tuấn - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nêu rõ, mặc dù nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng vẫn còn nhiều điểm yếu trong mô hình tăng trưởng hiện tại. Do đó, cần đẩy mạnh đầu tư vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các chuyên gia rằng, để tăng năng suất lao động và đạt được sự phát triển bền vững, Việt Nam cần phải tập trung vào việc phát triển các công nghệ tiên tiến và thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp.
Kho cảng LNG tải cảng Thị Vải của PVGAS hướng tới thân thiện môi trường. Ảnh: Hoàng Anh
Đầu tư vào hạ tầng số và khuyến khích các sáng kiến khởi nghiệp sáng tạo là những yếu tố quan trọng để tạo ra những sản phẩm số có thương hiệu Việt Nam. Đồng thời, việc cải cách thể chế và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng là những yếu tố quan trọng trong quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng.
Theo Giám đốc điều hành Hệ sinh thái Khởi nghiệp BestB Phạm Anh Cường, tỷ lệ doanh nghiệp mới gia nhập thị trường tại Việt Nam cao hơn hầu hết các quốc gia Tổ chức Hợp tác Kinh tế châu Âu (OEEC), nhưng để duy trì và phát triển bền vững, cần có sự hỗ trợ và kết nối giữa các vườn ươm, tổ chức thúc đẩy kinh doanh và quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo. Sự hỗ trợ đó sẽ giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hoàn thiện ý tưởng, dịch vụ, mô hình kinh doanh và kết nối với các nhà đầu tư.
Ngoài việc tập trung vào đổi mới công nghệ và khởi nghiệp, việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn cũng được nhấn mạnh. Kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn là những mô hình phát triển bền vững giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Việc áp dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và Internet of Things (IoT) không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất mà còn giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.
GS.TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, để thực hiện thành công cuộc cải cách mô hình tăng trưởng, Việt Nam cần phải thay đổi cách tiếp cận, chuyển sang một mô hình dựa vào khoa học công nghệ và các yếu tố bền vững. Ông đề xuất rằng, sự hỗ trợ từ nguồn vốn Nhà nước là cần thiết để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao và sản xuất sạch.
"Việc đổi mới mô hình tăng trưởng, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu mới có thể giải bài toán này" - vị này nhấn mạnh.
Còn PGS. TS Bùi Quang Tuấn khuyến nghị, việc áp dụng các mô hình kinh tế bền vững như kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, cùng với việc đầu tư vào khoa học công nghệ, sẽ là những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng tăng trưởng và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
Ông Phạm Anh Cường cũng đưa ra ý kiến về vai trò của khởi nghiệp sáng tạo trong việc thúc đẩy mô hình tăng trưởng mới. Ông cho rằng, phong trào khởi nghiệp sáng tạo là một trong những động lực quan trọng giúp Việt Nam chuyển đổi và đạt được sự đột phá trong phát triển kinh tế. "Cần có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích để thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, từ đó tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới có giá trị cao" - ông nhấn mạnh.
Để thực hiện thành công việc đổi mới mô hình tăng trưởng, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu. Việc đầu tư vào khoa học công nghệ, áp dụng các mô hình kinh tế bền vững và hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo sẽ là những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh trong tương lai. |