Hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy xuất khẩu số

Lấp “khoảng trống” hệ sinh thái xuất khẩu

Góp ý vào Dự thảo Luật Thương mại điện tử, nhiều ý kiến từ cộng đồng DN, tổ chức quốc tế và hiệp hội chuyên ngành cho rằng, hệ sinh thái hỗ trợ xuất khẩu số hiện vẫn còn nhiều khoảng trống và chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử sẽ thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá qua các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới. Ảnh minh hoạ

Đại diện Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN đánh giá, dự thảo chưa làm rõ các chính sách để khuyến khích các đối tượng tham gia hệ sinh thái xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ Việt Nam qua thương mại điện tử. Vì vậy, cần xây dựng cơ chế ưu đãi rõ ràng đối với các sàn giao dịch điện tử quốc tế nếu họ tích cực hỗ trợ xuất khẩu hàng hóa Việt.

Liên quan đến việc thúc đẩy xuất khẩu qua thương mại điện tử, bên cạnh các nguyên tắc pháp lý chung, dự thảo Luật đặt trọng tâm vào việc minh bạch hóa các giao dịch điện tử. Việc hợp đồng điện tử có giá trị pháp lý như văn bản gốc giúp DN và người tiêu dùng yên tâm hơn khi thực hiện các giao dịch số. Các quy định chi tiết về quy trình giao kết hợp đồng, từ khâu mời chào, xác nhận, đến việc hủy hợp đồng và lưu trữ thông tin, là những công cụ pháp lý cần thiết để hạn chế rủi ro trong giao dịch quốc tế.

Đối với nền tảng có yếu tố nước ngoài, vốn là nơi tập trung phần lớn lưu lượng xuất khẩu số, Luật quy định rõ điều kiện để hoạt động hợp pháp tại Việt Nam, như phải có tên miền “.vn”, ngôn ngữ hiển thị tiếng Việt hoặc lượng giao dịch từ Việt Nam vượt ngưỡng 100.000 lượt/năm. Các chủ thể nước ngoài trong trường hợp này bắt buộc phải có pháp nhân đại diện hoặc ủy quyền tại Việt Nam, đảm bảo năng lực tài chính và kỹ thuật, chịu trách nhiệm liên đới về pháp lý nếu xảy ra vi phạm.

Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), từ đầu năm đến nay, Hiệp hội đã đồng hành cùng Ban soạn thảo góp ý cho Dự thảo Luật với kỳ vọng định hình hành lang pháp lý vừa quản lý hiệu quả, vừa tạo thuận lợi để thương mại điện tử trở thành kênh xuất khẩu chiến lược của DN Việt.

Nhấn mạnh yếu tố công bằng, đại diện Shopee đề xuất, nếu DN nội địa phải đáp ứng hàng loạt điều kiện pháp lý khi hoạt động thương mại điện tử thì DN xuyên biên giới cũng cần chịu trách nhiệm tương xứng khi tham gia vào xuất khẩu tại Việt Nam.

Còn về phía các DN trong nước kiến nghị, Luật cần quy định chỉ cho phép mỗi nền tảng xuyên biên giới chỉ định một pháp nhân ủy quyền duy nhất tại Việt Nam, nhằm đảm bảo trách nhiệm liên đới và tránh tình trạng chuyển đổi đại diện để né tránh nghĩa vụ pháp lý.

Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số

Bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý, Dự thảo Luật Thương mại điện tử dành một chương riêng để thúc đẩy phát triển thị trường, trong đó xuất khẩu qua thương mại điện tử được xác định là trụ cột chiến lược. Cụ thể, giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Chiến lược phát triển thương mại điện tử quốc gia, trình Thủ tướng phê duyệt, với các chương trình mục tiêu, dự án ưu tiên và cơ chế tài chính kèm theo. Trong đó, việc xây dựng khu thí điểm thương mại điện tử xuyên biên giới là một nội dung đột phá.

Các khu thí điểm này sẽ được hưởng chính sách đặc thù về thông quan, kho ngoại quan, logistics và ưu đãi thuế thu nhập DN, nhất là đối với DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa, những đối tượng thường gặp nhiều rào cản khi tiếp cận thị trường xuất khẩu truyền thống.

Bên cạnh đó, Quỹ phát triển thương mại điện tử, một quỹ tài chính ngoài ngân sách trực thuộc Bộ Công Thương, sẽ là nguồn lực chủ đạo để hỗ trợ DN chuyển đổi số, phát triển mô hình kinh doanh trực tuyến, nâng cao năng lực tiếp cận thị trường quốc tế. Quỹ này có thể hỗ trợ thử nghiệm mô hình kinh doanh mới (sandbox), phát triển nhân lực, nâng cấp nền tảng số, và tài trợ cho hoạt động xuất khẩu qua thương mại điện tử.

Về hạ tầng hỗ trợ, Luật đề cập đến việc thiết lập nền tảng quản lý hoạt động thương mại điện tử, kết nối với các hệ thống dữ liệu quốc gia, giúp theo dõi, phân tích thị trường, quản lý gian lận và hỗ trợ DN tiếp cận thông tin kịp thời. Nền tảng này cũng sẽ đóng vai trò như một “cổng thông tin công” tích hợp nhiều chức năng như phản ánh vi phạm, xử lý khiếu nại và thống kê thị trường.

Cơ chế thanh toán đảm bảo cho thương mại điện tử cũng được thiết kế để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tạo sự tin tưởng cho giao dịch xuất khẩu, đặc biệt trong các nền tảng xuyên biên giới. Các doanh nghiệp cung cấp nền tảng sẽ được khuyến khích thiết lập cơ chế đảm bảo chất lượng hàng hóa, dịch vụ, thậm chí có thể bồi thường trực tiếp cho người mua nếu phát sinh tranh chấp.

Liên quan đến vấn đề này, lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định, sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương để xây dựng các cơ chế tài chính minh bạch, hiệu quả. Đáng chú ý, Bộ đang nghiên cứu khả năng triển khai cổng thanh toán thương mại điện tử xuyên biên giới để hỗ trợ truy vết dòng tiền, chống thất thu thuế và đảm bảo minh bạch trong các giao dịch có yếu tố nước ngoài.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử được thiết kế gồm 7 Chương, 55 Điều. Luật được thiết kế để áp dụng cho cả tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài khi tham gia hoạt động thương mại điện tử tại thị trường Việt Nam. Dự thảo luật hóa các loại hình nền tảng thương mại điện tử, từ nền tảng kinh doanh trực tiếp, trung gian, mạng xã hội đến tích hợp đa dịch vụ và quy định rõ điều kiện hoạt động, trách nhiệm pháp lý, nghĩa vụ lưu trữ dữ liệu, kiểm duyệt thông tin, bảo vệ người tiêu dùng cũng như nghĩa vụ thuế.