Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Kinh tế và Đô thị, trước tình hình diễn biến phức tạp của dịch bệnh, thời gian qua, nhiều cơ sở y tế, Trung tâm kiểm soát dịch bệnh đã nỗ lực triển khai các công tác phòng chống dịch, trong đó có công tác xét nghiệm nhằm phục vụ cho việc chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nắm bắt tình hình này, một số đơn vị “nhà thầu” đã chủ động tiếp cận chào hàng - máy xét nghiệm. Đáng chú ý, có các nhà phân phối của Roche tại Việt Nam.
Theo lãnh đạo Sở Y tế Thái Bình thì được biết, hệ thống xét nghiệm COVID-19 của Thái Bình mua về thời gian qua là hệ thống Cobas 4800 do Roche sản xuất với giá là 5,8 tỷ đồng. Đồng thời yêu cầu nhà thầu cung cấp thêm kit xét nghiệm trị giá 600 triệu đồng, ngoài ra còn đàm phán được bảo hành 5 năm.
Sở Y tế Thái Bình khẳng định Hệ thống thiết bị xét nghiệm mà Thái Bình đã mua là "hiện đại", có thể xét nghiệm nhiều loại bệnh, chứ không chỉ xét nghiệm riêng COVID-19.
Lý giải vấn đề này, Sở Y tế Thái Bình cho biết: “Hệ thống Cobas 4800 mà chúng tôi mua, có thể chạy cả hai phần mềm. Khi xét nghiệm COVID-19 thì là chạy “phần mềm mở”, còn khi làm các xét nghiệm khác thì sử dụng “phần mềm đóng”. Máy này mua mục đích là để xét nghiệm COVID-19. Chúng tôi có cả văn bản cam kết của Roche Việt Nam mà phía “nhà thầu” cung cấp”.
Tương tự, Ninh Bình cũng mua hệ thống xét nghiệm của Roche sản xuất để phục vụ việc xét nghiệm COVID-19, trên cơ sở tin tưởng những cam kết của nhà thầu và Roche Việt Nam về hiệu quả của thiết bị này.
Thông tin về hệ thống Cobas 4800 được đăng tải trên cổng thông tin điện tử Bắc Ninh (ảnh chụp từ màn hình)
Trong khi đó, theo tìm hiểu của chúng tôi, dù là tỉnh mua thiết bị hệ thống Cobas 4800 từ tháng 10/2019, nhưng đến ngày 27/4/2020 tỉnh Bắc Ninh còn đang chờ quyết định công nhận đủ điều kiện xét nghiệm khẳng định virut SARS-CoV-2. Cụ thể, trên cổng thông tin điện tử Bắc Ninh, bà Ngô Thị Xuận, Giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Ninh cho biết : “… tháng 10/2019, tỉnh đã mua hệ thống Cobas 4800. Tại thời điểm đó, đây là hệ thống sử dụng sinh phẩm để đo tải lượng HIV được Bộ Y tế cấp phép lưu hành. Đồng thời, hệ thống còn làm nhiều tác nhân gây bệnh như đo tải lượng virut viêm gan siêu vi B/viêm gan C, định type virut HPV (vi rut gây ung thư cổ tử cung), xét nghiệm các gen đột biến.Vì là hệ thống “mở” nên khi có dịch COVID-19, thực hiện chỉ đạo của Bộ Y tế, Ban chỉ đạo phòng chống dịch tỉnh và Sở Y tế đơn vị chủ động thực hiện hơn 1000 mẫu xét nghiệm sàng lọc SARS-COV-2, được viện vệ sinh dịch tễ Trung ương về thẩm định. Hiện đang đợi quyết định công nhận đủ điều kiện xét nghiệm khẳng định virut SARS-CoV-2”.
"Thư cam kết" của Roche Việt Nam gửi kèm cho khách hàng khi phân phối Hệ thống cobas 4800.
Trong khi đó, từ ngày 26/3/2020 Roche Việt Nam đã có "Thư thông báo" về thiết bị Realtime PCR 480 lightCycle, mang số 2015/0320/HC-RV với nội dung: Kính gửi các bệnh viện/ Trung tâm y tế... Chúng tôi cam kết cung cấp các giải pháp chẩn đóan chất lượng cao cho phòng xét nghiệm và bệnh nhân tại các cơ sở y tế. Để hỗ trợ cho công tác phòng chống dịch COVID-19 và tăng cường năng lực xét nghiệm Real-time PCR cho virus SASR-CoV-2, Roche Việt Nam xác nhận một số thông tin sau.
Hệ thống Lightcycle 480 II được một số tổ chức khuyến cáo sử dụng cho việc xét nghiệm virut COVID-19. Theo phương pháp Real-time PCR. Ngoài ra, Roche hiện nay còn có hệ thống Cobas 4800 lắp đặt tại nhiều bệnh viện tuyến Trung ương, tuyến tỉnh và một số trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh. Hệ thống Cobas 4800 bao gồm hệ thống tách chiết cobas X 480 và hệ thống Real-time PCR cobas Z 480. Hệ thống cobas Z 480 được phát triển trên hệ thống Lightcycle 480 II, và được sử dụng như một hệ thống Real-time PCR mở khi sử dụng kênh mở User Defined Workflow (UDF) kết hợp với phần mềm LightCycle 480 SW User Defined Workflow.
Hệ thống cobas Z480 có thể sử dụng để chạy bộ kit….
Menu chính của cobas 4800 trên website của Roche không có Covid-19.
Để tìm hiểu thêm vể hệ thống thiết bị cobas 4800, chúng tôi đã vào Website của Roche toàn cầu tìm hiểu. theo đó, Website của hệ thống Cobas 4800, có địa chỉ là https://diagnostics.roche.com/global/en/products/systems/cobas-4800-system.html. Phần menu hệ thống Cobas 4800 chưa hề thấy đề cập tới xét nghiệm COVID-19 mà chỉ thống kê một số xét nghiệm như HIV, HBV, HCV…
Như đã phân tích ở trên, sau khi CDC Bắc Ninh chủ động thực hiện hơn 1000 mẫu xét nghiệm sàng lọc virus SASR-CoV-2 bằng hệ thống mở của cobas 4800, và đã được Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương thẩm định. Nhưng đến ngày 27/4/2020, đơn vị này vẫn phải chờ Bộ Y tế quyết định công nhận đủ điều kiện xét nghiệm khẳng định COVID-19. Như vậy, nếu nói Bộ Y tế đã có hướng dẫn sử dụng Hệ thống cobas 4800 từ thời điểm trước ngày 26/3/2020 (Roche Việt Nam đã có "Thư thông báo") là thiếu tính thuyết phục.
