Mới đây, Kiểm toán nhà nước đã công bố báo cáo kiểm toán chuyên đề về xăng dầu và chỉ ra một loạt những bất cập trong công tác quản lý, điều hành giá xăng dầu giai đoạn 2015 - 2016. Một trong những điểm đáng lưu ý được đề cập tới đó là việc áp dụng thuế bình quân gia quyền trong công thức tính giá cơ sở.
Loại thuế này được xem là giải pháp tình thế của Bộ Tài chính trong bối cảnh tồn tại song song các mức thuế khác nhau với cùng một mặt hàng xăng dầu từ khu vực ASEAN là 10% và từ các thị trường áp dụng thuế nhập khẩu ưu đãi thông thường là 20%.
Người tiêu dùng xăng bị móc túi hơn 4.700 tỷ đồng
Kiểm toán Nhà nước cho biết, năm 2015 và 5 kỳ điều hành đầu tiên năm 2016, liên bộ Công Thương - Tài chính áp dụng thuế MFN trong điều hành là không phù hợp với thực tế phát sinh tại các đầu mối nhập khẩu, dẫn tới giá cơ sở tăng lên, tạo nên một khoản thặng dư lớn cho các đơn vị đầu mối.
Theo tính toán, nhờ chênh lệch này, 10 thương nhân đầu mối được kiểm toán đã hưởng lợi khoảng hơn 3.300 tỷ đồng.
Vì vậy, liên Bộ Công Thương - Tài chính đã phải thay đổi cách tính thuế nhập khẩu xăng dầu. Cụ thể, từ kỳ điều hành 21/3/2016 tuy có hợp lý hơn, nhưng chỉ mang tính tình thế, không giải quyết được tận gốc vấn đề, vì vẫn phát sinh chênh lệch thuế nhập khẩu giữa xây dựng và thực tế. Số liệu tại 10 thương nhân đầu mối buôn bán xăng dầu năm 2016 cho thấy khoản chênh nhờ thuế này vẫn trên 1.400 tỷ đồng.
Qua kiểm toán sổ sách thực tế riêng mặt hàng dầu diesel các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được hưởng lợi khi thuế nhập xăng từ ASEAN (ATIGA- 10%) từ 5-25% trong năm 2015; và 0,6 - 10% năm 2016.
Đây là nhân tố tác động chính làm giá cơ sở thực tế tại đơn vị thấp hơn so với giá cơ sở do liên bộ điều hành, khiến doanh nghiệp tăng thêm lợi nhuận khoảng 4.800 tỷ đồng. Đơn vị lãi nhiều nhất là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) khoảng 3.000 tỷ đồng.
Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, liên Bộ xác định chưa chính xác về giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt, khiến chênh lệch thuế tiêu thụ đặc biệt và giá trị gia tăng (VAT) tại 4 kỳ điều hành (tháng 7 và 8/2016) là hơn 216 tỷ đồng. Liên Bộ cũng xác định chưa hợp lý về tỷ giá tính thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, dẫn đến tính thiếu 214 tỷ đồng qua 17 kỳ điều hành tại 10 đơn vị đầu mối.
Tuy phát hiện ra chênh lệch tài chính lớn trên 4.800 tỷ đồng nhưng Kiểm toán Nhà nước chỉ kiến nghị các đơn vị đầu mối được kiểm toán nộp vào ngân sách các khoản thuế phải nộp tăng thêm 252 tỷ.
Vì vậy, cơ quan Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh, việc quy định tỷ lệ thuế nhập khẩu về một mức phù hợp là rất cần thiết, để khắc phục tồn tại trong xác định giá cơ sở và góp phần vào việc chống trốn lậu thuế.
