Dưới đây là bài viết của Tiến sĩ Nguyễn Thành Đồng, một nhà khoa học đang làm việc tại Trung tâm UniCre, Cộng hòa Czech, về cơ sở khoa học và công dụng của nước muối ưu trương trong hỗ trợ phòng chống Covid-19.
Mũi và họng là con đường lây nhiễm chính vì đó là nơi tiếp nhận và lan tỏa để virus xâm nhập sâu vào cơ thể
Kết hợp y học hiện đại và truyền thống
Vaccine là giải pháp cơ bản sẽ giải quyết triệt để đại dịch Covid-19 nhưng trong khi chờ và triển khai vaccine thì việc phòng bệnh, giảm thiểu số người lây sẽ giúp ổn định xã hội và giảm thiểu tác động tiêu cực đến kinh tế của Việt Nam.
Trong công tác phòng chống và điều trị Covid-19 ở nước ta thời gian qua, đã có những kinh nghiệm quý trong việc kết hợp giữa y học hiện đại và y học truyền thống. Điển hình là cách sử dụng nước muối pha nhạt súc miệng hằng ngày nhằm hỗ trợ lây nhiễm chéo tại Bắc Giang đã giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng chống dịch bệnh.
Do virus biến đổi không ngừng và xuất hiện nhiều biến thể, nếu tập trung phân tích mổ sẻ chi tiết mà chưa kịp đưa ra giải pháp hiệu quả sẽ không đạt được mục tiêu cuối cùng là phòng và khống chế dịch. Cho nên, trong các trường hợp như vậy, sẽ là hợp lý nếu chúng ta sử dụng hướng tiếp cận tổng quát để giải quyết vấn đề.
Trên cơ sở trừu tượng hóa đối tượng Covid-19, chỉ giữ lại các đặc tính cơ bản của chúng, tìm điểm yếu và đưa ra các giải pháp hữu hiệu. Với sự trợ giúp của các phương tiện phân tích hóa sinh hiện đại và nghiên cứu ống nghiệm in-vitro, đã cung cấp các thông tin về thuộc tính cơ bản của Covid-19, làm cơ sở vững chắc cho cách tiếp cận giải quyết vấn trên.
Tới nay, còn nhiều câu hỏi về Covid-19 mà các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu. Tuy nhiên, qua tổng kết một lượng lớn các công bố khoa học mới nhất có thể rút ra mấy điểm chính về Covid-19, ngắn gọn như sau: “Tuy dễ lây, nhưng chỉ cần các biến đổi nhỏ ở vỏ và gai bởi các tác nhân hóa học hay vật lý thông thường là có thể vô hiệu hóa Covid-19”.
Mũi và họng là đường lây nhiễm chính
Có thể thấy rằng Mũi-Họng là con đường lây nhiễm chính vì đó là nơi tiếp nhận và lan tỏa để virus xâm nhập sâu vào cơ thể. Thực tế xét nghiệm ở các vùng dịch trên thế giới cho thấy tải lượng virus Covid-19 ở mũi các bệnh nhân mới nhiễm luôn cao hơn họng.
Một nguyên tắc luôn đúng khi xử lý ô nhiễm/ lây nhiễm là phải “giảm tải lượng nhanh nhất có thể”, là làm giảm số lượng virus xâm nhập (viral load) đến một mức nhất định, chắc chắn các virus sẽ không thể “đủ mạnh” để tiếp cận tấn công các tế bào và làm cơ thể lành nhiễm bệnh.
Do đó, để chặn đứng được đà lây lan của Covid-19 trên diện rộng trước khi có đủ vaccine thì việc triển khai các biện pháp để mỗi cá nhân tự làm sạch cả mũi và họng hằng ngày bằng nước muối hay các dung dịch sát khuẩn khác sẽ là điểm quan trọng góp phần giải quyết vấn đề.
Nước muối ưu trương có thể tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh có cấu tạo tế bào nhờ cơ chế “rút nước” của các tế bào này, làm cho chúng “teo tóp“ bất hoạt.
Giải pháp ứng dụng nước muối 1,5%
Nước muối ưu trương có thể tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh có cấu tạo tế bào nhờ cơ chế “rút nước” của các tế bào này, làm cho chúng “teo tóp“ bất hoạt.
Các kết quả nghiên cứu mới đây (2018-2021) đã chỉ ra nước muối còn có tác dụng nhiều hơn thế. Nhóm tác giả S. Ramalingam, đăng trên tạp chí uy tín Nature, đã chứng minh rõ là: Khi ta chủ động cung cấp cho các tế bào vùng dễ bị lây nhiễm là mũi và họng một lượng muối bằng cách “nhỏ, rửa, súc“nước muối thường xuyên, thì các tế bào vùng được tiếp xúc với muối sẽ tiếp nhận thêm một lượng muối NaCl bên ngoài. Sau đó, nhờ cơ chế hóa sinh của mỗi tế bào, ion Cl- sẽ kết hợp với hydrogen peroxide (H2O2) và chuyển hóa thành HOCl nội bào, thành phần của chất diệt khuẩn Javen, có tính chất oxi hóa rất mạnh chống lại DNA, RNA của các virus có vỏ và không vỏ. Với cơ chế tiêu diệt virus phổ rộng dựa trên tính oxi hóa mạnh của HOCl thì các chủng mới SARS-CoV-2 (Covid-19) và các biến thể cũng sẽ bị vô hiệu hóa bởi cơ chế tương tự. Cơ chế này có thể biến một tế bào thường thành một tế bào có tính miễn dịch tự nhiên trước sự xâm nhập Covid-19.
Súc họng rửa mũi (SHRM) bằng nước muối ưu trương 1,5% không chỉ tạo ra môi trường không thuận lợi, ức chế hoạt động của Covid-19 lưu trú mà còn làm mũi và họng tăng tiết chất nhầy làm dày lớp này lên, cản trở virus tiếp cận các tế bào nhận và bị đào thải chúng ra ngoài cùng dịch nhầy của mũi, họng.
Trên cơ sở các thông tin trên, việc SHRM bằng nước muối ưu trương 1,5% là bước rất quan trọng cần được mỗi cá nhân thực hiện đồng thời: 3 đợt/ngày và liên tục cho đến khi được tiêm vaccine đầy đủ.
Cách pha và sử dụng nước muối ưu trương 1,5%
Thể tích nước muối cần pha là A (lít) thì lượng muối cần cho vào A lít đó là 15 (gam) x A. (Ví dụ: 1 lít nước x 15 gam muối). Người dân có thể tự pha được tại chỗ để sử dụng ngay với cách thức là: 1 lít nước pha với 15 g muối (tương đương 1 thìa caphe muối tinh đầy pha trong 1 lít nước sạch). Dung dịch này được sử dụng chung cho súc họng và rửa mũi.
Dùng súc họng, rửa mũi mỗi ngày ít nhất 3 đợt: sáng, trưa, chiều tối (trước khi đi làm về).
Súc họng: Khi súc, cần để dung dịch nước muối xuống sâu nhất vùng cổ họng chứ không chỉ ở khoang miệng trên. Làm 3 lần mỗi đợt. Trong quá trình này, lực của dòng nước muối xáo trộn sẽ tách các virus vừa xâm nhập khỏi bề mặt họng, loại ra ngoài cơ thể.
Rửa mũi: Có thể dùng dung dịch muối 1,5% để nhỏ mũi, bóp nhẹ hai bên cánh mũi sau đó xì ra giấy hoặc khăn cá nhân ngay. Lặp lại việc nhỏ - xì mũi 3 lần mỗi đợt. Khăn hoặc giấy dùng xong cần bỏ đúng nơi quy định.
Nước muối trên sử dụng cho mũi và họng là hai vị trí có niêm mạc không quá nhạy cảm như ở mắt nên rất an toàn. Với nồng độ như trên và cách vệ sinh phù hợp chắc chắn dung dịch này không gây phản ứng phụ.
