.jpg)
Khu tập thể Giảng Võ (phường Giảng Võ).
Nguy cơ cháy nổ và mất an toàn PCCC
Hà Nội hiện có 200 nhà chung cư cũ cấp C, 137 nhà cấp B và 7 nhà thuộc diện nguy hiểm cấp D cần phải di dời để xây dựng lại. Nhưng những năm qua, việc cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ khó hấp dẫn nhà đầu tư, dù các vị trí đều là “đất vàng”. Việc hạn chế chiều cao công trình là rào cản chính, khiến việc đầu tư chưa bảo đảm hiệu quả.
Tại khu tập thể Giảng Võ, không khó để bắt gặp những chiếc ban công được hàn thêm sắt, phủ lưới thép, thậm chí lắp thêm cột chống từ tầng trệt lên tầng 4 – 5 để “đỡ” phần tường nứt.
Bà Trịnh Thị Vân - cư dân nhà A1 Giảng Võ, chia sẻ, mặc dù trên trần đã trát xi măng, thêm một lớp tôn nhưng nước vẫn ngấm dột xuống các hộ, ở trong nhà nhưng không khác gì ngoài trời, nhiều khi đi lại trong nhà phải… đội nón để tránh ướt đầu.
"Mỗi lần mưa là nhà tôi ngập nước, mùa Hè thì tường nhà mốc đen, nóng bức vì không cải tạo được. Chúng tôi sống trong cảnh vừa chờ vừa lo, chẳng biết lúc nào nhà sẽ sập" - bà Vân cho hay.
Một số người dân cho biết, do thiếu bảo trì định kỳ, mái nhà thường xuyên bị ứ đọng nước sau mỗi trận mưa, gây ra tình trạng “tự thấm” xuống dưới – dù không có cơn mưa nào mới..
Bên trong mỗi căn hộ, nhiều gia đình phải tự chống chọi bằng cách chống trần tạm bằng cột sắt, trải nylon lót sàn, thậm chí chuyển hẳn khu sinh hoạt ra phía ban công vì không chịu nổi mùi ẩm mốc và nguy cơ sập trần. Một số người cao tuổi chia sẻ rằng họ đã sống ở đây gần cả đời, nhưng chưa bao giờ thấy nơi mình ở xuống cấp đến mức "trời không mưa vẫn lo nhà dột".
Còn tại khu tập thể Thanh Xuân Bắc, bà Vũ Thị Hòa – một cư dân đã sống hơn 30 năm bày tỏ: “Chúng tôi phải tự bỏ tiền để thay đường ống nước, lát lại nền nhà, chứ chờ thì biết bao giờ. Cả khu cứ mỗi nhà tự làm một kiểu, nhìn chắp vá lắm, nhưng sống được ngày nào hay ngày đó”.
Tình trạng cơi nới, chắp vá diễn ra tràn lan, người dân đổ thêm sàn, dựng mái tôn, hàn chuồng cọp kiên cố để tận dụng diện tích và tăng an toàn. Song, chính sự “vá víu” này lại làm cho hình hài tập thể cũ méo mó, nhếch nhác, thậm chí nguy hiểm hơn khi gia tải vượt thiết kế ban đầu. Nhiều vụ cháy nhỏ tại khu tập thể Thanh Xuân Bắc, Giảng Võ, Trung Tự… đã cho thấy mức độ rủi ro từ hệ thống điện tự câu kéo, thiếu kiểm định.
Cảnh người dân “vá víu” chung cư cũ là hình ảnh ám ảnh nhưng cũng là hồi chuông cảnh tỉnh. Nếu không có quyết sách mạnh mẽ, nguy cơ mất an toàn vẫn treo lơ lửng trên đầu hàng chục nghìn hộ dân.
Ông Nguyễn Văn Khánh - cư dân tập thể Giảng Võ trăn trở: “Chúng tôi chỉ mong thành phố sớm có kế hoạch cụ thể, rõ ràng về việc di dời và tái định cư. Chứ sống trong nhà vừa cũ, vừa chắp vá thế này thì bất an lắm.”
Tình trạng xuống cấp tại các khu tập thể cũ như A1, A2 Giảng Võ không phải là cá biệt, nhưng rõ ràng, những hình ảnh như thùng xốp đặt giữa hành lang hay mảng trần bong tróc rơi xuống bàn ăn vẫn là những lời nhắc nhở khẩn thiết về nhu cầu cải tạo đô thị đã quá hạn. Những biểu hiện như thấm dột liên tục, trần bong tróc, sàn nhà ướt không rõ nguồn là dấu hiệu của việc kết cấu nhà đã bị ảnh hưởng. Nếu không có can thiệp kịp thời, nguy cơ sập trần, sập ban công là hoàn toàn có thể xảy ra.
Nút thắt pháp lý được giải quyết
Cải tạo chung cư cũ không chỉ là vấn đề hạ tầng, mà còn liên quan trực tiếp đến quyền được sống an toàn của người dân. Khi quyền đó được đặt ở trung tâm, chắc chắn không ai còn phải “vá víu” trong chính căn nhà của mình.
Một trong những hiểm họa lớn nhất của việc “vá víu” chung cư cũ chính là nguy cơ cháy nổ. Hầu hết các tập thể xây dựng trước năm 1990 không có hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) theo tiêu chuẩn hiện hành. Khi người dân tự cơi nới, lắp chuồng cọp, dựng vách ngăn, hàn thêm mái tôn… thì lối thoát hiểm bị bít kín, xe cứu hỏa khó tiếp cận.
Tháng 3/2025, lửa bốc lên ở khu tập thể số 11 Vọng Đức (phường Cửa Nam), người dân dùng bình cứu hỏa tại chỗ dập, nhưng khói dày đặc, gây ngạt thở nên phải chạy xuống dưới. Nhiều người khác phải dùng khăn ướt che mũi để di chuyển xuống mặt đất.
Tập thể số 11 Vọng Đức còn gọi là tập thể Điện Cơ cũ, nằm cách Hồ Gươm khoảng 200m. Được xây dựng từ đầu những năm 1960, khu tập thể 4 tầng với khoảng 80 hộ dân sinh sống đã xuống cấp. Người dân cho biết mỗi căn hộ rộng khoảng 24 m2 nhưng thường được chia thành nhiều phòng nhỏ, có nhiều hộ cùng sinh sống. Căn hộ bị cháy có diện tích chỉ hơn 10 m2.
Thực tế, tại các khu tập thể này, hệ thống điện thường xuyên quá tải. Người dân phải tự câu kéo dây điện chằng chịt qua ban công, mái che, rất dễ chập cháy. Cấu trúc công trình không đảm bảo an toàn PCCC, lối thoát hiểm bị hạn chế. Với hàng nghìn hộ dân trong tập thể cũ, nguy cơ này đang treo lơ lửng mỗi ngày.
Chủ trương cải tạo, xây dựng lại các khu chung cữ đã có, tuy nhiên, tiến độ triể khai rất chậm. Một trong những nguyên nhân chính là do cơ chế pháp lý ràng buộc, tài chính khó huy động, và người dân không đồng thuận. Nay, với Luật Thủ đô sửa đổi, cánh cửa đã mở – vấn đề còn lại là tư duy hành động và quyết tâm chính trị của TP.
Thạc sĩ Luật Kinh tế Lê Sơn Tùng cho biết, một điểm mới nhân văn trong Luật Thủ đô 2024 là yêu cầu lấy ý kiến cư dân trước khi cải tạo nhà ở, di dời tái định cư, với tỷ lệ đồng thuận cụ thể được nêu trong văn bản dưới luật. Thay vì ép buộc hoặc vận động cư dân bằng những hứa hẹn mơ hồ, chính quyền buộc phải đưa ra phương án rõ ràng – lợi ích minh bạch, lộ trình thực hiện cụ thể.
Đặc biệt, tại khoản 3 Điều 29 cho phép trong trường hợp không chọn được chủ đầu tư cải tạo các khu chung cư cũ, UBND TP sẽ vào cuộc tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất các khu tập thể cũ, tiền đấu giá đất sẽ dùng để giải phóng mặt bằng, tái định cư, tạo điều kiện cho người dân có chỗ ở thích hợp. Đồng thời, theo quy định về phát triển nhà ở tại Điều 29, Luật Thủ đô năm 2024 cũng đã giao cho HĐND Thành phố Hà Nội quy định chi tiết điều này. Đây là quy định mở, được đánh giá là thông thoáng khi giao cho cơ quan quyền lực tại địa phương quy định chi tiết.
"Luật Thủ đô 2024 trao cho Hà Nội một khuôn khổ mới để chủ động sáng tạo. Nhưng quan trọng hơn là ý chí của chính quyền và sự phối hợp từ người dân. Nếu làm quyết liệt, Hà Nội hoàn toàn có thể biến các khu tập thể cũ thành những không gian sống mới hiện đại, hài hòa bản sắc” - thạc sĩ Lê Sơn Tùng cho hay.
