Hàng loạt sai phạm sau thanh tra: Hướng đi nào cho nhà ở xã hội?

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng thực tế công tác phát triển NƠXH suốt thời gian qua mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu của nhóm người thu nhập thấp. Những bất cập về thủ tục hành chính (chấp thuận, phê duyệt chủ trương đầu tư, giải phóng mặt bằng, quy định về quỹ đất cho NƠXH...); sự gò bó về cơ chế chính sách (giới hạn lợi nhuận kinh doanh NƠXH không quá 10%) hay cả việc xin – cho (cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng từ NƠXH sang nhà ở thương mại, nhà tái định cư)... đã tạo ra rào cản lớn trong quá trình thực hiện mục tiêu phát triển NƠXH, dẫn đến tình trạng kham hiếm trầm trọng nguồn cung.

Vốn dĩ là sản phẩm nhà ở được sự hỗ trợ của Nhà nước, nay trở thành món hàng để người dân giành giật nhau. Còn nhớ sự việc mở bán dự án NƠXH Trung Văn (Nam Từ Liêm, Hà Nội) cuối tháng 5 vừa qua, với chưa đầy 150 căn hộ nhưng có tới trên 1.400 hồ sơ đăng ký mua, dẫn đến việc người dân phải xếp hàng dài thâu đêm suốt sáng, giữa cái nắng 40 độ C để chờ đợi đến lượt bốc thăm mua nhà nên đã không tránh được cảnh chen lấn và cả xô xát xảy ra... Tất cả vấn đề trên đã bộc lỗ rõ những bất cập của công tác phát triển NƠXH thời gian qua.

Trách nhiệm người đứng đầu

Thời gian qua, công tác quy hoạch liên quan đến phát triển NƠXH đã nảy sinh nhiều bất cập, tiêu cực. Hầu hết các địa phương đều bố trí những khu đất có vị trí đẹp, gần trung tâm dành cho dự án nhà ở thương mại, hạng sang, siêu sang, đẩy dự án NƠXH ra xa trung tâm.

Đây là điều trái ngược hoàn toàn so với các nước phát triển (nơi các dự án dành cho người giàu phải ra ngoài khu vực trung tâm), dẫn đến việc nhiều dự án NƠXH xây dựng lên nhưng không bán được hàng do thiếu hạ tầng tiện ích, kéo theo tình trạng thiếu nguồn cung.

Bên cạnh đó, những dự án NƠXH được bố trí gần với trung tâm lại có quy mô nhỏ lẻ nên xảy ra việc giành giật mua nhà. Không ít dự án mặc dù quá trình xin chấp thuận chủ trương đầu tư là NƠXH nhưng sau đó chủ đầu tư lại tìm cách chuyển đổi thành nhà ở thương mại nhằm mục đích nâng cao lợi nhuận.

Ngoài ra, câu chuyện về quỹ đất 20% trong dự án nhà ở thương mại dành cho NƠXH cũng không được thực hiện nghiêm túc, bởi cơ chế cho phép nộp tiền mặt để chuyển đổi... Vấn đề này được lý giải rằng không thể để người nghèo sống cùng với người giàu vì không đủ tiềm lực tài chính chi trả dịch vụ.

“Tôi cho rằng cần phải xây dựng mô hình mang tính hiệu quả hơn, nếu cứ quan điểm như thế sẽ thành phân biệt giai cấp. Ví dụ ở Thụy Điển, họ lấy mục tiêu để người nghèo ở với người giàu, để người nghèo có mục tiêu phấn đấu vươn lên và chính người nghèo cung cấp nguồn lực cho người giàu nên đã bố trí số lượng căn hộ tiêu chuẩn, đan xen vào trong từng tầng của dự án nhà ở thương mại dành cho người thu nhập thấp với các ưu đãi, hỗ trợ riêng của Nhà nước sẽ giúp giảm dần khoảng cách và để người nghèo có động lực vươn lên” -  Chánh Văn phòng Hội KTS Việt Nam, KTS Phạm Thanh Tùng phân tích.

Còn theo chuyên gia về quy hoạch đô thị, KTS Trần Tuấn Anh, chính sách phát triển NƠXH đã được Nhà nước ban hành đầy đủ nhưng từ những sai phạm qua công tác thanh tra đối với các địa phương liên quan đến công tác phát triển NƠXH có thể thấy rằng vấn đề đang nằm ở khâu thực thi.

“Vì vậy, người đứng đầu mỗi địa phương phải coi đây là nhiệm vụ chính trị của cá nhân mình trong công tác chỉ đạo lập, bổ sung, chỉnh sửa, phê duyệt kế hoạch triển khai cụ thể đối với từng dự án NƠXH phục vụ theo nhu cầu của địa phương, từ đó sẽ dần khắc phục được những bất cập liên quan đến công tác quy hoạch phát triển NƠXH.

Còn những vấn đề về cơ chế ưu đãi, bố trí nguồn vốn... là trách nhiệm của bộ, ngành liên quan, các bên thống nhất được phương thức thực hiện sẽ tháo gỡ triệt để những khó khăn hiện nay” – KTS Trần Tuấn Anh nhìn nhận.