Theo truyền thuyết dân gian, ông táo là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, ông là vị thần quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, bên cạnh đó ông còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ. Vì vậy tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.
.jpg) |
| Cá chép từ lâu đã trở nên không thể thiếu trong tục cúng ông Công ông Táo. |
Hàng năm các gia đình thường làm lễ cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp để tiễn ông về trời. Lễ vật cúng ngày ông Công ông Táo thường được các gia đình chuẩn bị rất chu toàn, từ đồ hương hoa, vàng mã, hoa tươi, mâm cơm mặn đủ món đến một thứ không thể thiếu được là ba chú cá chép đỏ.
Trong quan niệm của người Việt Nam, cá chép là phương tiện để ông Táo cưỡi về trời. Mâm cỗ cúng ông Táo không thể thiếu được.
Ngày nay nhờ sự tiện dụng và sạch sẽ nên nhiều người lựa chọn cá chép giấy để cúng, tuy nhiên các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam lại cho rằng, nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng các Táo Quân lấy phương tiện đi lại, thì tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt, bên cạnh ý nghĩa này thì việc mua cá sống còn có ý nghĩa khác đó là tạo công ăn việc làm và thu nhập cho những người dân nuôi cá chép, thể hiện tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái của dân tộc Việt Nam.
.jpg) |
| Nên sử dụng cá sống thay vì cá giấy hoặc cá đã rán chín. |
Cá chép được chọn để thắp hương thường là cá chép đỏ. Khi chọn cá các bạn nên lưu ý chọn những chú cá còn khỏe mạnh, khi chạm nhẹ tay vào mặt nước chậu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh. Sau khi mang về nhà, nên thả vào một bát nước sạch, thả thêm 1 cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu.
 |
| Nên chọn những con cá còn khỏe mạnh, bơi nhanh. |
Sau khi gia chủ làm lễ xong xuôi, nên mang cả bát đựng cá đi ra nơi định thả, không nên dùng tay vớt cá nhiều lần từ chỗ này qua chỗ khác. Lúc thả cá xuống ao, hồ, sông, suối phải xuống tận mép nước, nghiêng nhẹ miệng bát xuống để cá bơi ra, tuyệt đối tránh đứng cao, xa, ném hay hất cá xuống; cũng cần tránh buộc cá trong túi rồi ném cả túi xuống. Làm như thế, cá dễ bị chết, vừa mang tính hình thức mất đi ý nghĩa của một phong tục đẹp, vừa xả rác xuống môi trường.
