Chuyên gia nói gì về danh sách 20 loại hàng hoá, dịch vụ nhà nước độc quyền?

Với việc công bố bản dự thảo Nghị định mới nhất về hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại, Bộ Công Thương cho biết, nghị định sẽ tạo cơ sở pháp lý rõ ràng và thống nhất đầu tiên về độc quyền nhà nước, qua đó tăng tính hiệu quả, minh bạch của quản lý nhà nước đối với với các hoạt động độc quyền.

Bình luận về vấn đề này, luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Công ty Luật Basico, trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam cho biết, dự thảo nghị định cũng như Luật Thương mại năm 2005 cần được xem lại, vì không còn phù hợp với các quy định mới của Hiến pháp cũng như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư năm 2014 và Bộ luật Dân sự năm 2015.

Nguyên nhân được ông Đức chỉ ra là do, Hiến pháp năm 1980 quy định “Nhà nước giữ độc quyền về ngoại thương và mọi quan hệ kinh tế khác với nước ngoài”, tuy nhiên, Hiến pháp năm 1992 và 2013 không còn bất kỳ quy định nào về việc độc quyền nhà nước. Như vậy, việc duy trì độc quyền nhà nước là trái với Hiến pháp.

Ông Đức cũng cho biết, hiện nay tất cả các doanh nghiệp đều được nhà nước “bảo đảm bình đẳng trước pháp luật của các doanh nghiệp không phân biệt hình thức sở hữu và thành phần kinh tế” theo quy định tại khoản 1, điều 5, Luật Doanh nghiệp năm 2014 như vậy, đã không còn việc phân biệt giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp phi nhà nước.

Bên cạnh đó, hiện nay nhà nước chỉ cấm các doanh nghiệp không được đầu tư kinh doanh trong 7 ngành nghề, theo quy định về ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh, còn lại được tự do đầu tư kinh doanh hoặc khi đáp ứng được các điều kiện đối với 243 ngành, nghề theo quy định tại điều 7 về “Ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện”, Luật Đầu tư năm 2014, đã được sửa đổi, bổ sung năm 2016.

Luật Doanh nghiệp năm 2014 đã bỏ quy định về “doanh nghiệp sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích” và thay thế bằng quy định sản phẩm, dịch vụ công ích, tức là không còn gắn với doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp nhà nước nói riêng. Điều 7 về “Quyền của doanh nghiệp”, điều 9 về “Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp cung ứng các sản phẩm, dịch vụ công ích”, Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà luật không cấm.

Vàng miếng, 1 trong 20  loại hàng hoá, dịch vụ dự kiến nhà nước độc quyền.

Ông Đức phân tích thêm, hiện nay, “quyền dân sự chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng” theo quy định tại khoản 2, điều 2 Bộ luật Dân sự năm 2015 như vậy, từ năm 2017 trở đi, quyền dân sự của cá nhân và pháp nhân chỉ bị hạn chế theo quy định của luật thay vì nghị định, thông tư như trước đây.

“Khác với trước đây, khi sản phẩm hàng hoá, dịch vụ độc quyền nhà nước gắn liền với nhiệm vụ của doanh nghiệp nhà nước, hiện nay sản phẩm, hàng hoá độc quyền nhà nước vẫn có thể do các doanh nghiệp phi nhà nước đảm nhận việc sản xuất, xuất nhập khẩu, cung ứng, thực hiện”, ông Đức nói.

Ông Trương Thanh Đức cũng cho biết thêm, quy định "thực hiện độc quyền nhà nước có thời hạn” đã được áp dụng trong suốt 12 năm qua theo Luật Thương mại, vì vậy đã đến lúc xem lại và giảm thiểu việc độc quyền này để thực sự phát triển theo hướng nền kinh tế thị trường...

Trong khi, theo ý kiến của ông Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong danh sách 20 ngành nghề, hầu hết là xác đáng, chỉ một số ngành nghề cần cân nhắc thêm như liên quan đến xuất bản dù đây là vấn đề quan trọng nhưng cần cân nhắc nếu muốn độc quyền.

Ông Hồ cũng chia sẻ thêm rằng, đứng về phía doanh nghiệp, chuyên gia nghiêng về lợi ích của doanh nghiệp sẽ cho rằng nghị định ảnh hưởng tới môi trường kinh doanh nhưng cần xem xét toàn diện, nếu ảnh hưởng thì ảnh hưởng ngành nào, khu vực nào…

“Với những ngành nghề không đáng độc quyền thì đừng quy định độc quyền bởi sẽ ảnh hưởng tới môi trường kinh doanh, lợi ích của các khu vực nhà nước và tư nhân”, ông Hồ nói.