Tác hại khôn lường của việc sử dụng tinh dầu để diệt muỗi

Dùng tinh dầu để đuổi muỗi, con dao hai lưỡi

Tại Hoà Bình một gia đình 4 người đã phải vào viện cấp cứu vì ngộ độc tinh dầu xông để diệt muỗi. Tình hình sức khoẻ của 2 người lớn trong nhà vẫn cần theo dõi. Đáng chú ý, tinh dầu này không có tiếng Việt, toàn bộ nguồn gốc, hoá chất bên trong là gì không ai biết.

Trước sự việc này, PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Hương (Trường Đại học Dược Hà Nội) cho hay, tinh dầu là một dạng chất lỏng chứa các hợp chất thơm dễ bay hơi được chiết xuất bằng cách chưng cất hơi nước hoặc ép lạnh, từ lá cây; thân cây; hoa; vỏ cây; rễ cây; hoặc những bộ phận khác của thực vật.

Tinh dầu đã được sử dụng từ hàng nghìn năm nay, được nghiên cứu phát triển trong các liệu pháp hương thơm trị liệu hoặc các liệu pháp điều trị bằng các chất tự nhiên giúp giảm căng thẳng, lo lắng, đau đầu, mất ngủ… Bên cạnh đó tinh dầu còn được ứng dụng rộng rãi trong mỹ phẩm, trong các sản phẩm đuổi côn trùng, sát khuẩn…

Người đàn ông phải vào viện cấp cứu vì ngộ độc tinh dầu xông để diệt muỗi.

Do nguồn gốc tự nhiên, nếu sử dụng ở nồng độ phù hợp, tinh dầu có độ an toàn cao. Tuy nhiên, PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh, việc sử dụng tinh dầu không đúng cách vẫn có thể gây ra các phản ứng có hại cho con người như gây dị ứng, gây co thắt phế quản, gây viêm da thậm chí làm bỏng da, niêm mạc… nghiêm trọng hơn có thể gây ra các phản ứng có hại đe dọa tính mạng như ức chế hô hấp, ức chế thần kinh trung ương, loạn nhịp tim…

Phản ứng có hại của tinh dầu có thể liên quan đến thành phần hóa học của loại tinh dầu đó hoặc liên quan đến sử dụng sai cách như tùy tiện sử dụng đường uống, bôi trực tiếp tinh dầu đậm dặc trên da hoặc sử dụng nồng độ quá cao qua đường hô hấp…

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Hương, nguy hiểm hơn là sự pha trộn của các chất hóa học giả tinh dầu tự nhiên. Điều này cũng có thể làm gia tăng phản ứng có hại trên người. Việc sử dụng những hương liệu có chứa các hóa chất này trong thời gian dài có thể gây nguy hiểm cho người dùng, làm tổn thương não, nhức đầu, mờ mắt, thiếu máu...

"Phản ứng có hại cũng nặng nề hơn khi sử dụng cho một số đối tượng nhạy cảm như trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ có thai… Vì vậy, việc sử dụng tinh dầu không hoàn toàn vô hại và đặc biệt nên thận trọng trên một số đối tượng nhạy cảm" - Chuyên gia Dược học cảnh báo.

Theo PGS Nguyễn Văn Châu – nguyên bác sĩ tại khoa Côn trùng, Viện sốt rét và ký sinh trùng quốc gia, hiện chỉ có hai hoá chất có tác dụng diệt muỗi được cấp phép là Bambancyphaclothrin và Alphacypermethrin.

Thực tế hiện nay thuốc muỗi nhập lậu và không đăng ký vẫn tồn tại trên thị trường ở nước ta. Do đó, các loại sản phẩm này có nguy cơ ảnh hưởng tới sức khoẻ.

PGS Châu cho biết có những loại thuốc muỗi, nhang muỗi còn được người ta pha trộn thậm chí sử dụng cả thuốc trừ sâu DDP, alfatoc – một loại hoá chất diệt côn trùng trong nông nghiệp nhưng được cấm sử dụng là hoá chất sử dụng trong gia dụng, hộ gia đình.

PGS Châu đã từng tiếp nhận nhiều trường hợp bị dị ứng, ngộ độc sau khi sử dụng các sản phẩm xịt muỗi.

Việc sử dụng tinh dầu không đúng cách vẫn có thể gây ra các phản ứng có hại cho con người như gây dị ứng, gây co thắt phế quản...

Gia đình chị Phan Thị Thuỷ, Hà Đông, Hà Nội nằm trong khu đô thị mới, muỗi rất nhiều. Chị Thuỷ mua xịt muỗi được quảng cáo của Thái Lan về xịt. Sau khi xịt thì cả nhà cũng ra ngoài khoảng nửa tiếng quay lại nhưng vào nhà, lát sau nhiều thành viên trong gia đình người bị mẩn ngứa, người bị nổi mề đay còn chị Thuỷ nôn thốc, nôn tháo, hai mắt cay xè. Nghi do thuốc diệt muỗi, cả nhà chị Thuỷ đưa nhau vào viện kiểm tra. Sau khi được bác sĩ cho sử dụng thuốc 1 tiếng sau, các triệu chứng này mới hết.

PGS Châu cho biết sản phẩm diệt muỗi mà gia đình chị Thuỷ dùng không có tên nhãn tiếng Việt, không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Không riêng thuốc xịt muỗi, PGS Châu cho biết nhang muỗi cũng tiềm ẩn nguy hiểm. Cách đây không lâu Trung Quốc đã cảnh báo về loại nhang muỗi có chứa chất gây ung thư. Nó có khả năng gây đột biến tế bào mầm ở người và đã được xếp vào loại thuốc trừ sâu nguy hiểm cao (HHP) vì nó gây ra nguy cơ đáng kể đối với sức khỏe con người và môi trường.

PGS Châu cho biết thói quen sử dụng sản phẩm của người dân vẫn còn rất nhiều thiếu sót đó là không bao giờ đọc nhãn mác mà chỉ quan tâm nó diệt được nhiều muỗi hay không. Hương muỗi hay một số sản phẩm hoá chất diệt côn trùng sử dụng trong gia đình hầu như chỉ xua muỗi hoặc làm muỗi ngất đi. Sau đó người dân quét muỗi đi bởi nếu để có thể muỗi sẽ sống lại. Nếu dùng thuốc muỗi, hương muỗi mà muỗi chết hàng loạt thì chắc chắc sức khoẻ người dùng cũng bị ảnh hưởng.

Cùng quan điểm, PGS Trần Hồng Côn – Giảng viên khoa Hoá học, trường Đại học Khoa học tư nhiên Hà Nội cho biết nhiều loại hoá chất diệt côn trùng có trên thị trường rất bát nháo, không rõ xuất xứ, chất lượng như thế nào.

PGS Côn khuyến cáo tốt nhất không nên sử dụng các sản phẩm diệt muỗi không rõ nguồn gốc. Nếu trường hợp quá nhiều muỗi có thể đến các trung tâm y tế dự phòng nhờ hỗ trợ, để tránh mua phải sản phẩm kém chất lượng.

Còn dùng các loại phun muỗi, xịt muỗi, tinh dầu thì chất độc có thể thâm nhập vào da, qua cơ quan hô hấp dễ dàng. Sản phẩm chứa hóa chất càng mạnh khiến côn trùng mau chết thì khả năng gây ngộ độc cho con người càng cao. Nếu dùng vô tội vạ có thể gây ngộ độc trường diễn làm tổn thương gan phổi, nhất là khi sử dụng các sản phẩm trôi nổi, kém chất lượng.

Cách phòng và diệt muỗi an toàn không cần tinh dầu

Rất nhiều loại tinh dầu được giới thiệu là có khả năng đuổi muỗi, mọi người nên thận trọng khi sử dụng trong gia đình mình, đặc biệt là tinh dầu không rõ nguồn gốc. Cần tìm hiểu rõ thành phần của tinh dầu và hướng dẫn sử dụng.

Người dân do không có chuyên môn, nghiệp vụ nên không phân biệt được thành phần trong tinh dầu có độc hay không, vì thế các bác sĩ cho rằng không nên sử dụng tinh dầu đuổi muỗi thường xuyên và tuyệt đối không đặt  thiết bị này trong phòng đóng kín cửa. Trường hợp sử dụng tinh dầu đuổi muỗi cần phải tìm hiểu kỹ xuất sứ rõ ràng, dùng những loại đã được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp phép.

Cần tìm hiểu rõ thành phần của tinh dầu và hướng dẫn sử dụng.

Để diệt muỗi, cũng như đề phòng muỗi đốt, Bộ y tế khuyến cáo:

- Phòng muỗi đốt: ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, dùng kem xua muỗi, hương muỗi.

- Diệt muỗi: dùng vợt bắt muỗi, xịt hóa chất diệt muỗi; tích cực phối hợp với ngành y tế trong đợt phun phòng, chống dịch.

- Loại bỏ bọ gậy (loăng quăng) : đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cả vào dụng cụ chứa nước lớn, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ; thu dọn dụng cụ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa, bình bông, bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn.

- Vệ sinh nơi ở thông thoáng, sạch sẽ.

Từ xưa người dân đã biết đuổi muỗi bằng các loại truyền thống tự nhiên như đốt trấu thóc cho cháy âm ỉ sau đó bỏ lá xoan vào để đuổi muỗi.

Ngoài ra, người dân có thể sử dụng cách đuổi muỗi từ thiên nhiên như trồng cây diệt muỗi như cây ngũ gia bì, cây húng quế, cây hương thảo, cây oải hương, đinh hương. Khi đến vùng nhiều muỗi nên sử dụng kem chống muỗi, không nên mặc quần áo tối màu vì muỗi sẽ thích hơn.