Làng Vũ Đại xưa nay là làng Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Không chỉ nổi tiếng là một làng quê Bắc Bộ trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, mà làng Vũ Đại được biết đến với đặc sản cá kho niêu.
Cá kho làng Vũ Đại là món ăn dân dã, mang một nét riêng, độc đáo. Mỗi dịp Tết đến, cá kho làng Vũ Đại luôn là từ khóa được kiếm tìm nhiều và trở thành món ăn truyền thống không thể thiếu trong nhiều gia đình Việt. Mặc dù, người dân Bắc Bộ nào cũng có thể làm món cá kho ăn Tết. Tuy nhiên, người ta tìm thấy ở làng Nhân Hậu món cá kho với đặc trưng riêng mà có lẽ, chỉ người dân nơi đây mới làm nên một niêu cá trọn vị, khác biệt và mê hoặc mọi người đến vậy.
Không chỉ những người miền Bắc thích ăn cá kho niêu 'Vũ Đại' mà hầu hết, người dân cả nước, thậm chí là Việt Kiều, du khách phương Tây cũng bị “cảm nắng” bởi món cá này.
 |
| Món cá kho niêu làng Vũ Đại đã trở thành một món ăn không thể thiếu của nhiều gia đình Việt mỗi dịp Tết đến. |
Tại làng Nhân Hậu những ngày cận Tết, bếp nhà ai cũng thơm mùi khói quê hòa lẫn hương vị cá kho và các loại gia vị đặc trưng. Trên bếp, han hồng luôn đỏ rực 24/24 và niêu cá được xếp hàng ngay ngắn.
Tết Đinh Dậu năm nay, theo người dân làng Nhân Hậu, nếu không đặt trước, thì nhiều người sẽ không có cơ hội thưởng thức món ăn truyền thống và mang hương vị riêng của quê hương Bá Kiến này.
Tại sao phải đặt trước? Tại vì, cá kho làng Vũ Đại không chỉ gói gọn là món quà trong nước, mà dịp Tết, cá kho cũng được chuyển đi khắp năm châu.
Theo anh Hải, một người dân làng Nhân Hậu thì bắt đầu từ tháng 12 Âm lịch, các gia đình lại thức trắng đêm để kho cá bán Tết. Về làng Nhân Hậu những ngày này, mùi cá kho sẽ tỏa khắp không gian khiến bất cứ ai cũng chảy nước miếng.
“Bình quân bắt đầu từ tháng 12 Âm lịch là mỗi ngày nhà tôi cũng xuất đi khoảng 200 – 300 niêu cá kho. Năm nay, đến thời điểm hiện tại, lượng khách hàng đặt cá kho đã tăng gấp đôi so với năm ngoái. Nhiều người rút kinh nghiệm, đặt trước thì mới có kho ăn Tết. Vì năm ngoái, nhiều người đặt muộn, cá kho cháy hàng”, Anh Hải nói.
Cũng theo anh Hải, tổng doanh thu nhờ kho cá bán Tết có nhà cũng lên đến cả tỷ đồng.
.jpg) |
| Cá nhất thiết phải được kho bằng niêu trên bếp củi và là cá trắm đen từ 3kg trở lên. |
Còn theo ông Nguyễn Sơn, một người già trong làng thì cá kho Vũ Đại có từ thời xa xưa. Trước kia, cá kho chỉ là món ăn bình dân thường ngày của người thôn quê. Thậm chí, còn được người dân nơi đây gọi với cái tên dân dã “chém to, kho mặn”. Tuy nhiên, nhờ hương vị đặc trưng riêng mà dần dần, cá kho làng Vũ Đại trở thành một món ăn đặc sản và được "săn lùng" dịp Tết.
“Cá kho nhất thiết là cá trắm đen, có thể nuôi tại làng hoặc đi mua từ nhiều nơi. Tuy nhiên, cá cũng phải có trọng lượng trên 3kg thì kho mới ngon. Bởi, cá dưới 3kg thì thịt sẽ nhão và mất chất. Cá phải kho vào niêu đất bằng củi gỗ. Những khúc cá và gia vị vừa vặn 1 chiếc niêu không quá đầy cũng không quá vơi.
Tùy vào từng nhà mà có thể đánh vảy hay không. Tuy nhiên, công thức và cách nêm nếm gia vị cũng như cách thức kho thì gần như giống nhau. Đây là công thức được người xưa truyền lại. Vì đây là bí quyết riêng nên tôi không thể tiết lộ thêm. Và chắc chắn, người làng Nhân Hậu cũng sẽ không nói, vì nếu nói, sẽ mất đi tính truyền thống. Có một nguyên tắc bất di bất dịch là cá muốn kho ngon phải điều chỉnh lửa trong thời gian kho sao cho hợp lý. Đặc biệt, mức nước kho cũng vừa phải. Nguyên liệu, phải hoàn toàn từ thiên nhiên”, ông Sơn nhấn mạnh.
Giá một niêu cá kho làng Vũ Đại dao động khoảng 300 – 500.000 đồng. Riêng niêu cá đặc biệt, cá to trên 10kg thì sẽ có giá đắt hơn, thậm chí, vài triệu một niêu.
.jpg) |
| Cá kho làng Vũ Đại cũng được bán nhiều trên các trang mạng xã hội. Tuy nhiên, mọi người cũng cần lựa chọn đơn vị cung cấp có nguồn gốc rõ ràng để mua được cá kho chính hãng từ làng 'Vũ Đại'. |
Ngoài việc đến làng Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, Lý Nhân tỉnh Hà Nam để đặt mua cá kho ăn Tết trực tiếp và cảm nhận không gian làng quê Bắc bộ ngào ngạt hương vị riêng thì những người ở xa có thể đặt mua online qua nhiều nhà cung cấp. Tuy nhiên, cũng khuyến cáo mọi người nên tìm mua cá ở những địa chỉ uy tín, những cơ sở đã được chứng nhận và có giấy phép kinh doanh để tránh mua phải cá kho làng Vũ Đại ‘nhái thương hiệu” và không đảm bảo chất lượng, hương vị.
Theo anh Đặng Khương, một nhà phân phối cá kho Vũ Đại dịp Tết tại địa bàn Hà Nội thì lượng khách hàng đặt cá kho ăn Tết tăng từng ngày. Bình quân dịp Tết, mỗi ngày cơ sở của anh cũng bán, phân phối vài trăm niêu cá. Cá được anh nhập 100% từ làng Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, Lý Nhân, tỉnh Hà Nam (quê hương anh).
Giá cá kho dịp Tết cơ sở anh Khương bán có hai mức, một mức khoảng 500.000 đồng/niêu và một mức khoảng 1,2 triệu đồng/niêu.
“Phân chia ra hai mức như vậy là để mọi người mua online dễ dàng đặt hàng. Tuy nhiên, còn một mức đặc biệt nữa khoảng 2 triệu/niêu thì chỉ bán cho khách quen, khách sành ăn và năm nào cũng đặt”, anh Khương nói.
Khách hàng của anh Khương hầu hết là những người quen và được bạn bè giới thiệu. Có nhiều khách đã mua cá của anh Khương 10 năm liền.
