Thêm nhiều giải pháp tăng tỷ lệ tham gia BHXH với lao động phi chính thức

Tỷ lệ tham gia BHXH của lĩnh vực lao động phi chính thức rất thậm, ở từng địa phương như quận Bình Tân, hay bức tranh chung của TP Hồ Chí Minh cũng đều gặp vướng. Chị Lâm Tiểu Oanh – lao động tự do, chị Nguyệt Hằng chủ doanh nghiệp cây xanh cũng thừa nhận, có rất nhiều băn  khoăn trong việc tiếp cận với BHXH tự nguyện, hoặc vận động người lao động tham gia BHXH tự nguyện. Các khách mời đã bày tỏ với các diễn giả, từ phía cơ quan quản lý Nhà nước, các ông bà có giải pháp nào để giữ chân người tham gia BHXH và nâng cao tỷ lệ người lao động tự do tham gia BHXH.

Theo bà Phạm Thị Ngọc Diệu - Trưởng phòng Lao động thương binh xã hội quận Bình Tân, Phó Trưởng ban Quản lý chương trình hỗ trợ phát triển quận Bình Tân: "Tính đến nay, tổng số đơn vị kinh tế đang hoạt động trên địa bàn quận hơn 53.000 đơn vị, trong đó hơn 25.000 doanh nghiệp và hơn 28.000 hộ kinh doanh. Quận Bình Tân có 03 khu công nghiệp lớn là Tân Tạo, Vĩnh Lộc, và Tân Bình mở rộng. Ngoài ra, quận còn có Công ty TNHH Pouyuen Việt Nam với hơn 40.000 lao động. Tốc độ công nghiệp hóa nhanh đã tạo việc làm cho rất nhiều người lao động thu hút nhiều lao động từ các tỉnh thành về cư trú trên địa bàn quận.

Hàng năm Quận có triển khai công tác cập nhật thông tin cung lao động theo Thông tư 01/2022/TT-BLĐTBXH ngày 25/01/2022 của Bộ LĐTB&XH đến UBND 10 phường. Theo kết quả thống kê năm 2022 số người trong độ tuổi lao động 649.621 người, trong đó lao động tự do là 261.785 người".

Bà Phạm Thị Ngọc Diệu - Trưởng phòng Lao động thương binh xã hội quận Bình Tân, Phó Trưởng ban Quản lý chương trình hỗ trợ phát triển quận Bình Tân bày tỏ ý kiến tại tọa đàm.

Tuy nhiên, cũng theo bà Diệu: Lao động phi chính thức tại quận Bình Tân nói riêng cả nước nói chung sẽ có một số đặc điểm chung như: việc làm bấp bênh, thiếu ổn định, thu nhập thấp (thu nhập bình quân của nữ giới thấp hơn của nam giới), thời gian làm việc dài; không có hợp đồng lao động hoặc có nhưng không được đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, không được chi trả các chế độ phụ cấp và các khoản phúc lợi xã hội khác. Khi làm việc làm phi chính thức, người lao động không có sự bảo vệ về mặt pháp lý hoặc bảo vệ xã hội nên dễ tổn thương với các rủi ro kinh tế. Và lao động phi chính thức cho dù làm trong khu vực chính thức cũng không được điều chỉnh bởi các quy định về lao động, thuế, an sinh xã hội hoặc các chế độ việc làm khác.

Chính những rào cán này đã khiến lao động phi chính thức chưa mặn mà tham gia BHXH. Tại tọa đàm lần này, các diễn giả đã gợi mở nhiều giải pháp để nâng cao tỷ lệ tham gia BHXH của lao động phi chính thức.

Ông Trần Dũng Hà- Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP Hồ Chí Minh Hà cho rằng: Giải pháp gì để nâng cao người tham gia BHXH tự nguyện, ông Trần Dũng Hà, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP Hồ Chí Minh nêu, có thể nói đây là vấn đề khó. Vì vậy, để đạt được hiệu quả trong việc nâng cao tỷ lệ lao động phi chính thức tham gia  BHXH tự nguyện cần kết hợp nhiều yếu tố như: Chính sách, thu nhập và nhận thức. Nếu 3 yếu tố này kết hợp sẽ giúp số người tham gia BHXH tăng lên đáng kể.

Đến với buổi toạ đàm hôm nay, trong số lao động phi chính thức, tôi chú ý đến nhóm người chạy xe công nghệ, ví dụ tại quận Tân Bình, nhiều lao động hình thức này nhưng họ không tham gia BHXH tự nguyện.

Liên hệ với Bộ luật Lao động năm 2019, ông Hà chia sẻ, Bộ luật Lao động mới sửa đổi có điều chỉnh đối tượng điều chỉnh mở rộng hơn. Nếu như Bộ luật Lao động 2012 quy định tiêu chuẩn lao động; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của người lao động, người sử dụng lao động... trong quan hệ lao động và các quan hệ khác liên quan trực tiếp đến quan hệ lao động thì Bộ luật Lao động 2019 mở rộng thêm đối tượng là người làm việc không có quan hệ lao động cùng một số tiêu chuẩn riêng.

Việc điều chỉnh cả các việc làm không có quan hệ lao động đã mở rộng và đảm bảo người sử dụng lao động phải nghiêm túc hơn trong quá trình sử dụng lao động. Những trường hợp dù không kí kết hợp đồng nhưng hai bên thỏa thuận, có nội dung thể hiện việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên thì vẫn được coi là hợp đồng lao động.

Đây là hành lang pháp lý để bảo vệ cho người lao động làm việc trong khu vực lao động phi chính thức để nghiên cứu, đặc biệt người lao động sử dụng công nghệ.

Còn ông Phạm Anh Thắng, Phó Chánh văn phòng Bộ LĐTB&XH bày tỏ: Hiện nay, nhiều hình thức kinh tế mới ra đời (ví dụ: kinh tế chuyển đổi, kinh tế chia sẻ, kinh tế số…) kéo theo lực lượng bán hàng công nghệ, bán hàng online xuất hiện nhiều. Vậy làm sao để đưa lực lượng này vào lao động chính thức là vấn đề cần được đặt ra. Hiến kế để thu hút sự tham gia của người lao động tham gia BHXH tự nguyện, theo tôi cần:

Thứ nhất, giải pháp truyền thông phải xác định là hàng đầu nhằm nâng cao nhận thức của người lao động phi chính thức.

Thứ hai, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, trong đó khuyến khích chủ sử dụng lao động ký kết hợp đồng lao động với người lao động và để người lao động ý thức được vị thế của mình.

Thứ ba, tăng cường giám sát ở cơ sở sản xuất, kinh doanh. Tập trung thực hiện tối đa đưa chính sách vào thực tiễn. Phải tiếp tục nhấn mạnh chế tài xử lý, trốn đóng BHXH.

Thứ tư, cần bổ sung hình thức thụ hưởng với BHXH tự nguyện. Vừa qua, việc bổ sung chính sách thụ hưởng thai sản được đưa vào dự thảo Luật BHXH (SĐ) đang lấy ý kiến là một điểm mới rất tiến bộ.

Giải pháp cuối cùng là phải tăng cường đào tạo tay nghề, để người lao động tham gia thị trường lao động bền vững.