Chuyên gia ‘mổ xẻ’ tài sản ‘khủng’ của bà Hồ Thị Kim Thoa

Bà Hồ Thị Kim Thoa hay các vị lãnh đạo khác có thâm niên, vị trí công tác thì làm sao có được nhiều vốn như vậy? Họ phải gom rất nhiều cổ phần của người lao động bán lại thì mới có mức sở hữu khủng, trở thành tài sản kếch xù như thế.

Đây không phải là trường hợp cá biệt nếu không nói là phổ biến. Hãy thống kê xem có bao nhiêu người giữ vị trí đại diện vốn nhà nước trong các DNNN sau khi CPH mà nghèo hoặc giàu có bậc trung không? Không! Họ cực giàu vì  hai lý do như tôi đã phân tích trên.

Nếu bà Hồ Thị Kim Thoa bằng tài năng, từ một người lao động trong công ty thăng tiến lên trưởng phòng rồi phó giám đốc, giám đốc v.v… thì rất đáng để xã hội ngưỡng mộ tài năng đó và tài sản bà gây dựng được. Nhưng người ta đang đặt câu hỏi, nếu vị này có xuất phát điểm như một người lao động bình thường, thì liệu có được cơ ngơi tài sản như vậy không? Đây là vấn đề rất lớn đặt ra vô cùng nhức nhối.

Bà Hồ Thị Kim Thoa trong một lần trao quyết định bổ nhiệm cho ông Trịnh Xuân Thanh.

Thưa ông, điều đáng bàn hơn cả là những người vừa nắm giữ vị trí quản lỳ Nhà nước như bà Hồ Thị Kim Thoa lại vừa nắm nhiều cổ phần tại doanh nghiệp trực thuộc sự quản lý của ngành bà giữ vị trí quản lý là không ít. Ông có thể đánh giá thế nào về hiện tượng này?

Trước hết,  chúng ta nói vấn đề đại diện, cơ chế đại diện dẫn đến mâu thuẫn lợi ích nghiêm trọng trong khi lại thiếu cơ chế giám sát và đối trọng giám sát. Chúng ta không thể so sánh với các nước như Hoa Kỳ. Tổng thống Donald Trump là tỷ phú, có tài sản riêng, có cả một tập đoàn hùng mạnh. Giờ ông ta làm tổng thống liệu có xung đột lợi ích hay không? Mới nhìn thì thấy là có, nhưng thể chế chính trị của họ có những đối trọng quyền lực, đối trọng về giám sát, về giải trình ngăn ngừa hành vi trục lợi nếu có.

Việt Nam thiếu vắng những thể chế như thế. Thành ra sẽ là ngụy biện nếu lấy trường hợp tổng thống của Hoa Kỳ vào làm dẫn chứng rằng có thể có quan chức là lãnh đạo kiêm nhiệm những vị trí lãnh đạo trong các DN. Khi quan chức làm lãnh đạo trong DN, ngoài những lợi ích có được, nó còn bóp chết cạnh tranh lành mạnh, tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng, không minh bạch và không thượng tôn pháp luật.

Chẳng hạn như có một đối thủ nào đó xuất hiện cạnh tranh, giành thị phần và áp đảo Điện Quang, thì với vị thế của một một lãnh đạo ngành, người ta có thể ban hành những quy định, những văn bản có lợi cho Điện Quang. Đây là rủi ro rất lớn với thể chế đại diện chủ sỡ hữu nhà nước trong doanh nghiệp sau CPH như hiện nay. Đó là chưa kể người ta còn lập ra các DN sân sau để chuyển những lợi ích, cơ hội về đó.

Câu chuyện này cho thấy một bất cập trong mô hình về đại diện sở hữu nhà nước trong DNNN. Những người như vậy có được khối gia sản khổng lồ không phải do tài năng kiệt xuất trong kinh doanh mà lại từ đặc quyền nhà nước.

Cũng giống như định luật bảo toàn vật chất thôi, lợi ích phải lấy từ đâu đó, có thể từ phúc lợi của người dân do bóp nghẹt cạnh tranh, có thể là từ ngân sách Nhà nước do hợp đồng mua sắm, có thể từ những đối thủ cạnh tranh khác… Điều này rất nguy hại cho xã hội. Bài học từ Đông Âu cũng từ giai đoạn tư nhân hóa mà ra, giống như chúng ta từ quá trình CPH!

Xin cảm ơn ông đã dành thời gian trả lời phỏng vấn.