Ngày 23/6, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Ban Chỉ đạo liên ngành Hội nhập Quốc tế về Kinh tế và Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội tổ chức diễn đàn “Doanh nghiệp Việt: Kết nối và Hội nhập trong kỉ nguyên FTA thế hệ mới”.
Chỉ khoảng một tháng nữa thôi, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ được Quốc hội phê duyệt và không lâu nữa, Hiệp định Thương mại tự do (FTA) Việt Nam – EU cũng sẽ có hiệu lực. Đã có nhiều dự báo và phân tích của các chuyên gia kinh tế nước ngoài cho rằng, Việt Nam sẽ là quốc gia hưởng lợi nhiều nhất khi tham gia TPP. Có những kỳ vọng về các lợi ích vô cùng hấp dẫn của FTAs thế hệ mới. Đó là điều lý giải cho thái độ rất lạc quan của đa số DN Việt Nam với tương lai hội nhập.
Nhưng “trong số các DN ngồi ở đây có ai trả lời được câu các FTAs đã mang lại gì cho DN?” - TS. Nguyễn Mạnh Tiến - Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội bắt đầu bài phát biểu tại Diễn đàn “DN Việt: Kết nối và Hội nhập trong kỷ nguyên FTA thế hệ mới” do VCCI phối hợp với Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về Kinh tế và Ủy ban Đối ngoại Quốc hội tổ chức ngày 23/6/2016. “Chúng ta tham gia vào hội nhập với khá nhiều thuận lợi nhưng tận dụng tới đâu lại là câu chuyện khác”, ông Tiến nêu vấn đề. Và đây chính là tâm điểm của diễn đàn.
 |
| Toàn cảnh diễn đàn... |
Đừng ngồi chờ doanh nghiệp “hữu xạ tự nhiên hương”
Ông Bùi Huy Sơn - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, tất cả các nền kinh tế đặc biệt là các nước giàu có vẫn đầu tư nhiều cho xúc tiến, bởi vì người ta nhìn thấy lợi ích to lớn và lâu dài từ nó. Mỗi chuyến đi có thêm rất nhiều mối quan hệ và một thời gian sẽ mang lại lợi ích cho chính doanh nghiệp. Tại Việt Nam, nhiều ý kiến cho rằng chi phí cho xúc tiến thương mại lớn nhưng hiệu quả chưa cao.
“Trên thế giới gần 160 nước cùng cạnh tranh với nhau nhưng hiếm có nước nào có phần thuế thấp như ở Việt Nam. Chính vì vậy chúng ta đang đứng trước một giai đoạn mới trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Chúng ta được hưởng nhiều ưu đãi thì cũng phải mở cửa nhiều. Đây cũng là sức ép cho các doanh nghiệp Việt Nam. Chính trong bối cảnh này nhận định, tư duy, thái độ của ta cần thay đổi”, ông Sơn nhìn nhận.
“Thực tiễn lại cho thấy, các doanh nghiệp vẫn chưa mặn mà tham gia. Các cụ ngày xưa thường bảo “hữu xạ tự nhiên hương” nhưng giờ thì không phải như vậy nữa. Trong xã hội hội nhập sâu sắc và cạnh tranh khốc liệt như ngày nay, nếu cứ ngồi chờ đợi thì không có ai biết, thay vào đó phải đổi mới, phải ra ngoài”- Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nói.
FTAs được coi như là làn sóng hội nhập thứ hai của Việt Nam vào nền kinh tế thế giới. Làn sóng hội nhập thứ nhất diễn ra sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới. FTAs không chỉ là mở cửa về thương mại, mà các hiệp định mới đều có các cam kết rất rộng về mở cửa thị trường và loại bỏ các rào cản hoặc điều kiện đầu tư.
Thừa nhận thực tế là kinh phí xúc tiến thương mại ngày càng giảm, nhưng trong nhiều chương trình, cơ quan quản lý mời cả tháng mà doanh nghiệp không tham gia, hoặc doanh nghiệp đăng ký xong rồi bỏ. “Tôi nghĩ chắc chỉ khi nào nhà nước hỗ trợ 100% thì doanh nghiệp mới tham gia. Tôi cho rằng, tất cả các loại hỗ trợ của Nhà nước cần phải giảm và bỏ. Đây là điều bắt buộc. Những hỗ trợ này thay vào đó chỉ dành cho lĩnh vực nông sản vì lĩnh vực này có giá trị thấp và chưa lôi kéo được nhiều doanh nghiệp tham gia”.
"Nhiều người nghĩ chi phí cho xúc tiến thương mại lớn nhưng hiệu quả chưa cao. Thế nhưng thực tiễn lại cho thấy, tất cả các nền kinh tế đặc biệt là các nước giàu có vẫn đầu tư nhiều cho xúc tiến, bởi vì lợi ích to lớn và lâu dài. Mỗi chuyến đi có thêm rất nhiều mối quan hệ và tháng sau, năm sau sẽ mang lại lợi ích cho mình, cũng giống như việc trang bị nhiều tiền cho trang phục để truyền đi được thông điệp cho người khác nhìn thấy và đánh giá về mình", ông Sơn nói thêm.
Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Giám đốc Công ty cổ phần Dự án công nghệ Nhật Hải (OIC) cũng cho rằng, vấn đề xúc tiến thương mại kết nối và thương mại là cực kỳ quan trọng, đặc biệt trong thời kỳ hội nhập. Đây là việc làm “sống còn” với doanh nghiệp, thế nhưng thực tế lại cho thấy vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng hay chưa có sự hỗ trợ từ cơ quan chức năng.
Theo bà Tuyết, Việt Nam nên có sự chuẩn bị và tạo ra một quy trình liên kết doanh nghiệp như tạo lập danh bạ những doanh nghiệp quốc gia trong cùng lĩnh vực để khi doanh nghiệp hay nhà đầu tư cần thông tin có thể dễ dàng tra cứu.
“Điều này sẽ giúp nhà đầu tư có cơ hội để tiếp cận doanh nghiệp một cách nhanh chóng. Đó cũng là cơ hội quảng bá thương hiệu cho doanh nghiệp trong nước khi họ tham gia các hội thảo hay diễn đàn nước ngoài. Vì vậy, tôi cũng mong muốn cục xúc tiến, các bộ ngành liên quan, các cơ quan chức năng, quản lý các diễn đàn cũng như các cơ quan báo chí, hỗ trợ cho doanh nghiệp Việt Nam có một cổng thông tin như vậy”. – bà Tuyết nói.
Còn theo ông Phạm Hoàng Thắng – Giám đốc Công ty sản xuất máy nông nghiệp: “Quá trình hội nhập cần phải có sự kết nối trong khi chúng tôi là nhà sáng chế đơn lẻ. Hơn nữa, trong quá trình hội nhập phải đổi mới sáng tạo. Muốn đổi mới phải đầu tư mà các nhà sáng chế nghĩ ra sản phẩm đã khó, việc sản xuất thử nghiệm, đầu tư thiết bị đưa ra cộng đồng mất rất nhiều tiền, chỉ chi ra chứ không thu vào. Tôi muốn nói rằng, trong suốt thời gian qua chúng tôi tự bơi, nhưng bơi không được xa”.
"Trong hội nhập, chúng tôi có thuận lợi là được nhiều nước biết đến, sản phẩm của tôi rất đơn giản nhưng đã xuất khẩu ra nhiều nước. Tuy nhiên, chúng tôi không có tiền ra nước ngoài tìm đơn vị nhập khẩu mà phải qua đơn vị trung gian. Tôi mong quốc hội hỗ trợ cho các doanh nghiệp khoa học công nghệ”, ông nói.
Cần thay đổi và nỗ lực nhiều hơn nữa
Nhiều chuyên gia kinh tế và chính các doanh nhân cũng đã nhận thức được rằng, cần phải nhìn nhận một cách đầy đủ về những thách thức đi kèm, mà nếu không chuẩn bị sẵn sàng để vượt qua, thì những lợi ích kỳ vọng sẽ vẫn là kỳ vọng.
Để không bị lùi lại phía sau, nhiều DN đã tiếp tục đầu tư phát triển, nỗ lực tái cấu trúc, nâng cao năng lực cạnh tranh, biến thách thức thành cơ hội. “Một lần nữa, tinh thần doanh nhân, bản lĩnh vượt khó cũng như khả năng sáng tạo của các DN Việt lại bừng dậy và các DN, doanh nhân đã có những nỗ lực phi thường, góp phần tích cực vào sự nghiệp phát triển đất nước”, ông Hoàng Quang Phòng – Phó chủ tịch VCCI phát biểu.
Ông gợi mở, kinh nghiệm khó khăn cho thấy tinh thần đột phá sáng tạo, dám nghĩ dám làm, tính kiên trì và nghị lực phải được hỗ trợ và trụ vững trên nền tảng quản trị DN tốt và chất lượng của nguồn nhân lực.
Ông Hà Duy Tùng – Phó vụ trưởng Vụ HTQT – Bộ Tài chính nói rõ thêm: Chúng ta đang ở trong bối cảnh rất nhiều hiệp định thương mại được thực thi. Để tận dụng tốt được các hiệp định DN cần phải chú ý đến nhiều tiêu chuẩn khác nữa như vấn đề lao động, môi trường và nguồn gốc xuất xứ thay vì chỉ chú ý đến thuế quan.
Lợi ích hay thiệt hại, cơ hội hay thách thức từ FTA phụ thuộc không nhỏ vào khả năng tận dụng các cơ hội và vượt qua thách thức trong quá trình thực thi các cam kết này.
Trước tất cả những lợi ích kỳ vọng và những thách thức được báo trước, doanh nhân, DN đã xác định “Cần một tâm thế chủ động cho một cuộc cạnh tranh sòng phẳng”, như TS.Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch VCCI đã nhiều lần nói đến. Nhưng để FTAs không chỉ là kỳ vọng, bên cạnh DN, quan trọng còn là sự đồng hành của các cơ quan Nhà nước: “Gương mẫu đi đầu vươn tới các chuẩn mực quốc tế” - ông Lộc đã từng nhắc nhiều vấn đề này trước đây thay lời cộng đồng DN.
Phát biểu tại buổi gặp mặt, Chủ tịch nước nhắc nhở: Nhiệm vụ đặt ra cho cộng đồng DN và doanh nhân Việt Nam rất nặng nề. Các bộ, ngành, địa phương chú trọng tuyên truyền, nâng cao nhận thức về yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, các cơ hội và thách thức, nhiệm vụ trọng yếu khi tham gia FTAs thế hệ mới trong từng ngành, từng lĩnh vực để tạo sự thống nhất về nhận thức, tạo sức mạnh tổng hợp trong quá trình hội nhập.
