Doanh nghiệp Việt cần cơ chế đón đầu xu thế kinh tế tuần hoàn

Doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp nhiều rào cản

Những xu hướng, quy định mới về tiêu chuẩn môi trường đang tạo ra hàng loạt rào cản kỹ thuật tại thị trường xuất khẩu, buộc DN phải thay đổi. Đơn cử, từ năm 2026, Liên minh châu Âu (EU) sẽ bắt đầu triển khai cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Theo đó, các DN có xu hướng phát thải carbon cao (như xi măng, sắt, thép) bắt buộc phải khai báo và tiến tới giảm phát thải; nếu phát thải cao hơn các nước tham chiếu, họ sẽ bị đánh thuế.

Xuất khẩu da giày là một trong 7 nhóm hàng chịu tác động trực tiếp từ Kế hoạch của EU về kinh tế tuần hoàn (CEAP). Ảnh minh họa

Bên cạnh CBAM, nhiều quy định khác cũng đang ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam. Như các quy định liên quan đến chống mất rừng, suy thoái rừng, ảnh hưởng đến các mặt hàng có thế mạnh như cà phê, ca cao.

Quy định về thiết kế sinh thái cho các sản phẩm bền vững, yêu cầu sản phẩm phải có độ bền, khả năng sửa chữa và kéo dài tuổi thọ. Quy định liên quan đến bao bì và chất thải bao bì, bắt buộc các DN phải có mục tiêu tái chế bao bì mà họ sản xuất ra.

Mặc dù khái niệm kinh tế tuần hoàn đã được luật hóa tại Việt Nam từ năm 2020 trong Luật Bảo vệ môi trường (Điều 142) và được cụ thể hóa thông qua nhiều chương trình, văn bản pháp luật, đặc biệt là Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam (Quyết định số 687/QĐ-TTg), nhưng việc triển khai trên thực tế vẫn đối mặt với nhiều rào cản, nhất là đối với khối DN vừa và nhỏ.

Ông Cù Huy Quang - Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) phân tích: Đối với các DN nhỏ và vừa, việc tìm kiếm nguồn vốn để chuyển đổi mô hình sản xuất, áp dụng kinh tế tuần hoàn là một thách thức hàng đầu. Cùng với đó, hiện nay việc tìm kiếm các công nghệ tiên tiến, phù hợp với mô hình kinh tế tuần hoàn của từng DN còn khó khăn và tốn kém đầu tư.

Đáng nói, nhận thức và tư duy của lãnh đạo DN về sự cần thiết của chuyển đổi là một rào cản. Nhiều DN ngại thay đổi vì tâm lý lo ngại sản phẩm tái chế có thể không được thị trường chấp nhận hoặc vấn đề an toàn sức khỏe.

Tuy nhiên, ông Cù Huy Quang nhìn nhận, những thách thức này cũng chính là cơ hội cho các DN đón đầu xu thế. Việc áp dụng kinh tế tuần hoàn mang lại lợi ích về kinh tế, hình ảnh, lợi nhuận từ khách hàng và đặc biệt là tiết kiệm chi phí sản xuất, nhờ đó cạnh tranh hơn về giá. Hơn nữa, nó còn mở ra một ngành kinh tế mới đầy tiềm năng, được gọi là ngành kinh tế xanh hoặc ngành kinh tế chất thải.