Bài học kết nối thiết kế với vận hành
Liên quan đến công tác PCCC tại các công trình xây dựng, từ ngày 1/7/2025, Nghị định 105/2025/NĐ-CP về hướng dẫn Luật PCCC và cứu nạn, cứu hộ chính thức có hiệu lực, với những quy định mới, đặc biệt là các quy định về kiểm tra, nghiệm thu, và thành lập đội PCCC cơ sở được kỳ vọng sẽ mở ra bước ngoặc mới về an toàn cháy nổ công trình xây dựng.
PGS.TS.KTS Phạm Trọng Thuật - Trưởng bộ môn Kiến trúc Nhà ở, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội nhận định, trong PCCC, việc bỏ qua ý kiến của chuyên gia vận hành từ sớm chẳng khác nào xây nhà mà không tính đường thoát nước, đến khi mưa lớn mới tá hỏa. Điều này không chỉ gây tốn kém tiền bạc cho những chỉnh sửa phát sinh, mà còn đặt tính mạng con người và uy tín chủ đầu tư vào vòng nguy hiểm khôn lường: “Một hệ thống PCCC được thiết kế cẩu thả, sử dụng vật liệu kém chất lượng, hay thiếu giải pháp ngăn cháy lan, chính là "quả bom hẹn giờ" chực chờ phát nổ” - ông Phạm Trọng Thuật nói và nhấn mạnh, để xây dựng “lá chắn đôi” trong PCCC, hai "trụ cột" không thể tách rời là PCCC chủ động và PCCC thụ động.
Trong đó, PCCC chủ động giống như một hệ thống giác quan nhạy bén cùng phản ứng nhanh. Đó là các hệ thống tự động phát hiện, cảnh báo (báo cháy, báo khói bằng đầu báo nhiệt, quang, khí) và dập tắt đám cháy (sprinkler, khí, bọt). Kèm theo đó là hệ thống đèn, biển chỉ dẫn thoát hiểm, tăng áp cầu thang, hút khói và các thiết bị chữa cháy ban đầu.
Còn PCCC thụ động là lớp áo giáp kiên cố, tập trung vào việc ngăn chặn lửa và khói lan rộng, bảo vệ cấu trúc công trình và mở đường sống cho con người. Điều này đòi hỏi vật liệu xây dựng phải có khả năng chịu lửa cao (cột, dầm, sàn), tạo ra các khoang cháy, vách ngăn độc lập, sử dụng cửa chống cháy, màn ngăn cháy. Đặc biệt, lối thoát hiểm phải đủ số lượng, kích thước và luôn đảm bảo an toàn.
Đảm bảo an toàn cháy nổ tại các dự án bất động sản không chỉ là một chi phí bắt buộc mà là một "khoản đầu tư chiến lược" mang lại giá trị bền vững cho dự án. Ảnh minh họa
Một hệ thống PCCC thật sự hiệu quả phải là sự kết hợp nhuần nhuyễn, bổ sung cho nhau của cả hai loại hình này, tạo thành một "lá chắn" toàn diện, từ khâu phòng ngừa cho đến kiểm soát và dập tắt khi sự cố xảy ra.
Với hơn một thập kỷ kinh nghiệm trong ngành xây dựng, Phó Giám đốc Dịch vụ Quản lý Bất động sản Savills Hà Nội Trần Ngọc Duy cũng đồng tình rằng, những rủi ro cháy nổ thường bắt đầu ngay từ khi dự án còn "thai nghén". Vấn đề cốt lõi, đó là sự ngắt kết nối, khi đơn vị quản lý vận hành là bên hiểu rõ nhất "bệnh tình" của một tòa nhà, lại thường bị bỏ quên trong giai đoạn thiết kế. Thực tế này đã dẫn đến kết quả là những công trình nhìn thì đẹp mắt, hoành tráng, nhưng lại trở thành cơn ác mộng khi cần vận hành, bảo trì hệ thống PCCC.
Pháp lý mới và tư duy thiết kế vì sự an toàn
Phó Giám đốc Dịch vụ Quản lý Bất động sản Savills Hà Nội nhấn mạnh, sự thay đổi về pháp lý, đặc biệt là QCVN 06:2022/BXD và Nghị định 105/2025/NĐ-CP, đang buộc các bên liên quan phải hành động mạnh mẽ hơn để đảm bảo an toàn cháy nổ trong các công trình xây dựng.
“Bên cạnh nền tảng thiết kế tốt ngay từ đầu, công tác kiểm tra, bảo trì, bảo dưỡng và nâng cấp định kỳ trong suốt quá trình vận hành đóng vai trò then chốt, đảm bảo an toàn PCCC hiệu quả và bền vững. Huấn luyện và diễn tập PCCC định kỳ là điều bắt buộc" - ông Trần Ngọc Duy khẳng định.
Không chỉ cho đội ngũ PCCC chuyên trách, mà còn cho toàn bộ cán bộ, nhân viên, cư dân và khách thuê. Mỗi người phải trở thành một chiến sĩ PCCC, nắm vững kỹ năng thoát hiểm, phòng cháy, chữa cháy và cứu hộ. Điều này không chỉ tăng cường ý thức tuân thủ, mà còn nâng cao khả năng phối hợp tác chiến khi tình huống khẩn cấp xảy ra.
Trong khi đó, PGS.TS Đào Hữu Dân (Trường Đại học PCCC) lưu ý, các quy định mới yêu cầu không chỉ về vật liệu chống cháy, không sinh khói độc, mà còn về trang thiết bị PCCC phải đạt chuẩn, có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm định và bảo trì định kỳ.
Quan trọng hơn, đó là việc thay đổi tư duy thiết kế kiến trúc. Kiến trúc sư và kỹ sư không chỉ vẽ ra những không gian đẹp, mà phải nhìn thấy được kịch bản cháy cụ thể cho từng loại hình công trình. Họ cần hình dung đám cháy sẽ bùng phát thế nào, lan ra sao và con người sẽ thoát hiểm như thế nào. Để có được cái nhìn toàn diện này, sự hỗ trợ từ các đơn vị quản lý vận hành giàu kinh nghiệm là không thể thiếu, bởi họ là người hiểu rõ nhất những điểm yếu tiềm ẩn trong thực tế sử dụng.
Cuối cùng, việc quản lý thay đổi trong tòa nhà, đảm bảo mọi hoạt động cải tạo, sửa chữa không làm ảnh hưởng đến hệ thống PCCC, cùng với vai trò cầu nối giữa chủ đầu tư và người sử dụng để truyền tải thông tin, nâng cao ý thức, tất cả đều là những mảnh ghép không thể thiếu.
Các chuyên gia đồng tình rằng, đảm bảo an toàn cháy nổ trong mỗi công trình không còn là một gánh nặng chi phí, mà là một "khoản đầu tư chiến lược" khổng lồ. Đó là sự đầu tư vào giá trị bền vững của dự án, vào niềm tin của cộng đồng và vào uy tín của chủ đầu tư cùng đơn vị quản lý vận hành trên thị trường.
