Chống thuốc giả: Cần một “lá chắn” thực sự

Nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm nguyên tắc tiền kiểm chặt chẽ, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần tăng cường hiệu quả hậu kiểm, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật với thuốc giả, thực phẩm giả, đồng thời xây dựng chế tài đủ sức răn đe. Bộ Y tế phối hợp với các bộ triển khai hiệu quả các quy định, kịp thời nắm bắt những khó khăn, vướng mắc để sửa đổi, bổ sung, tiếp tục hoàn thiện, nhất là những quy định mới về chuỗi nhà thuốc, kinh doanh thuốc, thực phẩm theo phương thức thương mại điện tử; nghiên cứu quy định chế tài bảo đảm tính răn đe đối với hành vi sản xuất, kinh doanh thuốc giả, thực phẩm giả.

Cho rằng giải pháp kiểm soát phải phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, không thể chỉ dựa vào hậu kiểm hoặc lực lượng quản lý thị trường vốn mỏng, khó bao quát, theo Chủ nhiệm Ủy ban KHCN và Môi trường Lê Quang Huy cần chuyển đổi phương thức quản lý theo chuỗi, từ nhập khẩu, sản xuất, chế biến, lưu thông đến tiêu dùng, đồng thời áp dụng cơ chế xét nghiệm nhanh, cảnh báo nhanh để giảm phụ thuộc vào giám định phức tạp.

Để ngăn chặn tình trạng sản xuất, kinh doanh thuốc giả đạt hiệu quả, nhiều ý kiến cho rằng cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, hoàn thiện và thực thi chặt chẽ các quy định, đồng thời nâng cao trách nhiệm và cảnh giác của các cơ sở kinh doanh cũng như người tiêu dùng. Việc ứng dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng là giải pháp quan trọng để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đặc biệt là việc tăng cường ứng dụng công nghệ số, như mã QR code, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, cơ sở dữ liệu số để truy xuất nguồn gốc, công khai minh bạch thông tin trên các phương tiện truyền thông và môi trường mạng. Bên cạnh đó, nước ta cần phát huy vai trò của các đơn vị sự nghiệp công lập, các sở chuyên môn, đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng, hiệp hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp và các đội tự quản ở cơ sở trong giám sát.

Đồng quan điểm, Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Lê Văn Khảm cho rằng, Chính phủ phải có nhiều công cụ, biện pháp để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đặc biệt chăm sóc sức khỏe người bệnh. Trong đó, cơ quan chức năng cần phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc và ứng dụng công nghệ để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm dựa trên công nghệ thông tin là rất cần thiết, giúp người tiêu dùng có thể tự kiểm tra chất lượng sản phẩm và phản ánh với cơ quan chức năng khi phát hiện sản phẩm không an toàn hoặc giả mạo.

Cùng với đó, nước ta cần hoàn thiện và thực thi chặt chẽ các quy định về sản xuất, kinh doanh thuốc. Luật Dược hiện hành và các quy định mới đã có nhiều quy định cụ thể, chặt chẽ về quá trình sản xuất, cấp phép lưu hành, kinh doanh và sử dụng thuốc. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện vẫn gặp nhiều khó khăn do thủ đoạn tinh vi của các đối tượng sản xuất, kinh doanh thuốc giả.

Bên cạnh trách nhiệm của cơ quan quản lý, các cơ sở kinh doanh cũng phải tuân thủ pháp luật và đặt lợi ích của người tiêu dùng, đặc biệt là người bệnh lên hàng đầu. Người tiêu dùng cũng cần nâng cao cảnh giác, tuân thủ các quy định khi mua và sử dụng thuốc. Ngoài ra, Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý về thương mại điện tử, cần có luật chuyên ngành về thương mại điện tử, trong đó có quy định cụ thể về kinh doanh các mặt hàng đặc biệt như thuốc, để quản lý chặt chẽ hơn. “Trong khi nhiều quốc gia đã có thể truy xuất toàn bộ hành trình một viên thuốc chỉ bằng cú nhấp chuột thì Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn đầu triển khai. Do đó, ngành y tế cần đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng hệ thống thông tin minh bạch, dễ tra cứu cho người dân và cơ sở kinh doanh” - Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nói.

Từ kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam có thể xem xét, đẩy mạnh các giải pháp như hoàn thiện hành lang pháp lý; xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia; lên lộ trình và triển khai bắt buộc hệ thống mã hóa và truy xuất nguồn gốc cho dược phẩm, học hỏi từ mô hình của EU và Mỹ; đầu tư vào công nghệ; tăng cường hợp tác công – tư; đẩy mạnh hợp tác quốc tế; truyền thông sâu rộng và liên tục.