Bà Phạm Chi Lan: Nợ công thực sự đáng báo động!

Còn về các địa phương, không phải tất cả các nguồn huy động được từ bên ngoài hoặc vay DN đều được họ báo cáo lên Chính phủ. Khi vay thì ai cũng nói sẽ trả được nhưng trên thực tế diễn biến đều không như tính toán ban đầu. Điển hình như dự án đường sắt trên cao ở Hà Đông, vốn đầu tư tăng gấp 3 lần lên đến 9.000 tỷ đồng nhưng vẫn chưa đâu vào đâu, vậy lấy gì mà trả nổi?

Một vấn đề nữa là đầu tư công không mang lại hiệu quả về mặt kinh tế hoặc xã hội. Có thể nhìn sang Nhật Bản nợ công tới trên 200% GDP nhưng họ không lo lắng, hay Mỹ cũng vậy nợ rất nhiều nhưng có lo lắng đâu. Vì bản thân chi tiêu ngân sách của những nước này rất minh bạch và được tính toán một cách cẩn trọng, được người dân giám sát để đảm bảo nó mạng lại lợi ích, từ đó tạo ra  nguồn để bù đắp và trả lại được. Trong khi đó, Việt Nam lại không thể tính được bài toán về kinh tế vì vậy rất nhiều dự án không có hiệu quả hoặc thậm chí là âm tiền đầu tư. 

Đặc biệt là những thứ như xây dựng tượng đài, làm các công trình vô bổ trong xã hội mặc dù có kinh phí lớn nhưng không mang được gì, thậm chí còn khiến người dân bức xúc thêm. Tôi cho rằng đây là các khoản mà ngân sách rất khó chi trả.

- Thưa bà, để khắc phục tình trạng nợ công tăng mạnh như hiện nay Nhà nước cần phải có sự thay đổi thế nào?

- Theo tôi với Việt Nam chỉ có hai cách cơ bản để mà giải quyết vấn đề. Cách thứ nhất, cần siết lại chi tiêu công và đầu tư công, Nhà nước phải tiếp tục thay đổi tư duy về vai trò của mình trong kinh tế thị trường. Nhà nước cần giảm quy mô của mình lại, vì hiện nay chúng ta đang duy trì một bộ máy quá lớn với chi thường xuyên cao. Các khoản từ trụ sở, xe cộ cho đến lương cán bộ viên chức... là quá nhiều. 

Từ đó cho thấy chi thường xuyên phải giảm, mà chỉ có thể giảm được bằng cách là giảm mạnh và thu gọn lại bộ máy Nhà nước. Vừa đỡ cho gánh nặng cho chi thường xuyên của Nhà nước và đỡ gánh nặng cho người dân. Mặt khác, Nhà nước cũng cần nhìn nhận lại về vai trò của mình trong đầu tư công. Hiện tại, Nhà nước đang quá ham vai trò là nhà đầu tư, là nhà sản xuất trực tiếp trong khi đáng lẽ vị trí này phải là của doanh nghiệp và thị trường.

Việc giảm bớt sử dụng vốn ODA cũng có vai trò quan trọng...

Việc giảm bớt sử dụng vốn ODA cũng có vai trò quan trọng. Trước đây, khi nền kinh tế còn khó khăn chúng ta được các nước và các tổ chức Quốc tế đầu tư để để phát triển hạ tầng, xóa đói giảm nghèo và làm một số chương trình phát triển ban đầu. Nhưng bây giờ thu nhập trung bình trên đầu người đã khá tốt rồi, nên từ bỏ bớt nguồn vốn ODA đó đi để tập trung vào sức mình. Bởi vì, còn ODA thì Nhà nước còn thấy mình có tiền để tiêu, để đầu tư và vẫn muốn nắm giữ để đầu tư, nhưng nếu chấp nhận bớt đi ODA mà chỉ sử dụng nguồn trong nước là chính thì sẽ thấy Nhà nước cần phải dựa vào thị trường.

Cách thứ hai Nhà nước cần thực hiện là tạo điều kiện thuận lợi và môi trường kinh doanh tốt đẹp hơn nữa cho DN phát triển. Nói cho cùng DN mới là là bộ phận chính đóng thuế để nuôi bộ máy Nhà nước và có kinh phí để Nhà nước làm các công trình đầu tư phát triển. Cách thức tận thu DN trong thời gian vừa qua thực sự làm họ cạn kiệt nguồn lực và chán nản. Nhiều DN phản ánh với tôi họ thấy nản cả trong việc đóng góp cho ngân sách, bởi số tiền này đang được Nhà nước chi tiêu quá lãng phí. Vì vậy, để tạo động lực cho DN cố gắng nhằm tăng thêm nguồn thu cho ngân sách, Nhà nước rất cần thay đổi cách tiếp cận với DN.

Tôi cho rằng đây là hai đường hướng cơ bản mà nước nào khi phát triển cũng phải đi qua. Trong quá trình phát triển Nhà nước phải nhỏ lại để thị trường lớn lên. Việt Nam từng có một quãng thời gian vào đầu những năm 2000 đã giảm được ít nhiều vai trò của Nhà nước nhưng sau đó lại quay đầu tăng quá lớn cho khu vực này, thành ra lại đi ngược lại chính con đường mình đã đi thành công trước đây. Bây giờ mình phải trở lại, thậm chí còn phải làm mạnh hơn giai đoạn đầu những năm 2000 thì mới khắc phục được tình trạng này.

Xin cám ơn bà !