Luôn dùng bao cao su đúng cách
WHO nhấn mạnh việc sử dụng bao cao su là biện pháp phòng tránh HIV và các bệnh lây qua đường tình dục hiệu quả. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng khuyến cáo nên có xét nghiệm HIV và STI định kỳ, tuân thủ sử dụng bao cao su mỗi khi quan hệ tình dục để tối ưu việc phòng ngừa.
.jpg)
Ảnh minh họa. (Nguồn ảnh: Internet)
Tránh dùng chung kim tiêm và vật dụng sắc nhọn
Sử dụng chung kim tiêm và các vật dụng sắc nhọn như dao cạo, bàn chải đánh răng... là một trong những con đường lây truyền HIV đáng lo ngại, đặc biệt trong nhóm người nghiện chích ma túy. Tại Việt Nam, tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm tiêm chích ma túy vẫn còn đáng kể. Nguyên nhân chính là do việc dùng chung dụng cụ tiêm chích không được tiệt trùng, khiến HIV dễ dàng lây lan qua đường máu.
Để phòng tránh lây nhiễm HIV qua đường máu, cần tuyệt đối không dùng chung kim tiêm và vật dụng sắc nhọn với người khác. Trong trường hợp bắt buộc phải sử dụng chung, phải bảo đảm các dụng cụ này đã được khử trùng và tiệt trùng đúng quy trình. Đối với người nghiện ma túy, việc tham gia các chương trình bơm kim tiêm sạch và cai nghiện là rất cần thiết để giảm hành vi nguy cơ và được hỗ trợ điều trị thay thế bằng Methadone.
Tránh chạm vào máu của người khác và chất dịch cơ thể khác
Bạn không bao giờ biết chắc được một ai đó có bị nhiễm HIV hay không. Do đó, tránh chạm vào máu của người khác nếu có thể và cũng tránh tiếp xúc với các chất dịch cơ thể khác có thể lây lan HIV. Những chất dịch cơ thể đó bao gồm:
- Tinh dịch
- Dịch âm đạo
- Niêm mạc trực tràng
- Sữa mẹ
- Dịch ối, dịch não tủy và chất hoạt dịch trong khớp gối.
Xét nghiệm HIV định kỳ
Xét nghiệm là chìa khóa để phát hiện sớm và điều trị kịp thời HIV, đồng thời ngăn ngừa sự lây lan của virus. Tuy nhiên, ước tính chỉ có khoảng 70% người nhiễm HIV trên toàn cầu biết được tình trạng của mình. Tại Việt Nam, con số này là 80%, nghĩa là vẫn còn tới 20% người nhiễm chưa được chẩn đoán. Việc không xét nghiệm thường xuyên khiến nhiều người lỡ mất cơ hội điều trị sớm và vô tình lây truyền HIV cho người khác.
Theo khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tất cả mọi người từ 13 đến 64 tuổi nên xét nghiệm HIV ít nhất một lần trong đời. Riêng những người có hành vi nguy cơ cao như quan hệ tình dục không an toàn, sử dụng ma túy đường tĩnh mạch... cần xét nghiệm thường xuyên hơn, ít nhất mỗi năm một lần. Ngày nay, xét nghiệm HIV rất đơn giản, nhanh chóng và bảo mật, có thể thực hiện dễ dàng tại các cơ sở y tế hoặc tự xét nghiệm tại nhà với các bộ kit thương mại.
PrEP và PEP – Phòng ngừa trước và sau phơi nhiễm
- PrEP (Dự phòng trước phơi nhiễm): Dành cho người chưa nhiễm nhưng có nguy cơ cao, có thể dùng thuốc ARV uống hàng ngày hoặc thuốc tiêm tác dụng kéo dài.
- PEP (Dự phòng sau phơi nhiễm): Là liệu pháp cấp cứu, cần bắt đầu càng sớm càng tốt- trong vòng 24 giờ và không quá 72 giờ sau khi phơi nhiễm để đạt hiệu quả tốt nhất.
WHO cũng khuyến nghị mở rộng khả năng tiếp cận PEP thông qua chăm sóc cộng đồng để người có nguy cơ được điều trị kịp thời.
Phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), phụ nữ mang thai nhiễm HIV cần được điều trị bằng ART từ sớm để giảm thiểu nguy cơ lây virus cho thai nhi - giảm xuống dưới 1% thậm chí bằng 0, khi tuân thủ điều trị xuyên suốt thai kỳ, sinh và cho con bú. Sau sinh, trẻ sơ sinh tiếp xúc với HIV nên nhận thuốc ARV trong vòng 6 giờ đầu để phòng ngừa lây nhiễm.
Điều trị HIV = phòng ngừa lây truyền (U=U)
WHO khẳng định, người nhiễm HIV khi tuân thủ ART đều đặn và đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện (không phát hiện) thì không lây truyền HIV qua quan hệ tình dục. Đây là một trong những phát hiện đột phá, vừa giúp bảo vệ sức khỏe bệnh nhân vừa ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
Phòng ngừa HIV cần một chiến lược kết hợp: Giáo dục, xét nghiệm, điều trị và tiếp cận dịch vụ y tế. Khi hiểu và thực hiện đầy đủ 5 nguyên tắc trên, mỗi cá nhân không chỉ tự bảo vệ mình mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng, cùng hướng đến mục tiêu chấm dứt đại dịch HIV/AIDS vào năm 2030 theo chiến lược WHO và UNAIDS…
