Kiểu gì cũng phải có sự khác biệt, làm sao mà tương đồng hết 100% được, cho nên, các doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị trước. Không chỉ có Mỹ, châu Âu cũng đang mở chiến dịch bài trừ mạnh mẽ cá tra Việt Nam. Nếu mất thêm thị trường EU, xem như cá tra cũng khó “sống sót” tại thị trường Trung Quốc, dù nơi này sắp đứng số một nhập khẩu cá tra Việt Nam…
Phía sau một vụ bán cổ phiếu
Giữa tuần trước, thông tin chủ tịch Vĩnh Hoàn bán một lúc 6 triệu cổ phiếu càng làm dấy lên lo ngại cá tra sắp hết cửa vào Mỹ vì luật Farm Bill. Cụ thể, trên thị trường chứng khoán, phiên 13.4.2017, mã chứng khoán VHC (Vĩnh Hoàn) xuất hiện lệnh thoả thuận 6 triệu cổ phiếu với mức giá 56.500 đồng, tương ứng tổng giá trị giao dịch 339 tỉ đồng. Vậy là, bà Khanh đã giảm lượng sở hữu cổ phiếu VHC từ 45,6 triệu cổ phiếu xuống còn 39,6 triệu cổ phiếu, tương đương gần 43% vốn điều lệ của VHC.
 |
| Khốn khổ vì hơn một nửa số công việc của ngành nuôi catfish bị mất đi trong thập kỉ qua, dưới luật giám sát chặt chẽ chất lượng, nông dân Mỹ đòi hỏi các tiêu chuẩn của họ cũng phải được áp dụng với các đối thủ chăn nuôi ở châu Á. Do đó, Farm Bill là để giúp họ cạnh tranh. Ảnh: TL |
Giao dịch này cũng lập tức được giới thạo tin cá tra đồn đoán chủ tịch VHC đang chuẩn bị rút lui khỏi công ty vì nhiều lý do. Đã liên tục nhiều năm nay, Vĩnh Hoàn nắm vị trí dẫn đầu doanh số xuất khẩu cá tra và thị trường chính là Mỹ. Trong các kỳ xem xét hành chính thuế bán phá giá các năm gần đây, trong khi nhiều doanh nghiệp khác chịu mức thuế cao, thì Vĩnh Hoàn lại được hưởng thuế 0%, “nhờ vào kết quả thương lượng tốt”. Vậy nên, cũng dễ hiểu, Vĩnh Hoàn coi thị trường Mỹ có tính sống còn như thế nào. Tuy nhiên, nếu Farm Bill được chính quyền Mỹ áp dụng vào tháng 9 tới đây, chắc chắn Vĩnh Hoàn là một trong những doanh nghiệp bị thiệt hại đầu tiên và nặng nhất trong ngành cá. Mất thị trường Mỹ, cuộc chơi lúc đó sẽ khác. Có thể Vĩnh Hoàn sẽ đánh mất mình vì thị trường Mỹ?
Chỉ cần nêu một dẫn chứng trên cũng đủ để thấy, thông tin về luật Farm Bill “nóng” như thế nào với con cá tra Việt Nam? Có thể, việc chủ tịch Vĩnh Hoàn bán cổ phiếu chỉ là việc để giải quyết chuyện cá nhân, nhưng trong thời điểm nhạy cảm có quá nhiều thông tin về Farm Bill không mấy tốt đẹp đang diễn ra thì đó vẫn là nguồn cơn của những sự bàn tán.
Ở một góc độ khác, ngay cả bản thân các nhà nhập khẩu Mỹ cũng nhận định chắc chắn Farm Bill sẽ thực thi, nên họ đang có động thái tích cực mua hàng vào để dự trữ. Một số hãng luật ở Mỹ đang hỗ trợ doanh nghiệp trong vụ kiện chống bán phá giá cá tra cũng nêu quan điểm: chính quyền Mỹ không có lý do gì để trì hoãn Farm Bill và họ khuyên Việt Nam nên kiện vụ Farm Bill ra WTO.
Trở lại vấn đề Farm Bill, trong một số nội dung mà bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) đã chuyển cho Việt Nam tham khảo, tất cả các khâu nuôi cá, vận chuyển, chế biến ở Việt Nam phải tương đồng với nuôi cá ở Mỹ. Chẳng hạn, người nuôi cá ở Mỹ khi thu hoạch thì vận chuyển cá bằng xe tải về nhà máy để chế biến. Nếu tương đồng, thay vì vận chuyển bằng ghe thì doanh nghiệp Việt Nam cũng phải sử dụng xe tải để chở cá. Chưa cần nói đến các thứ khác, chỉ cần một quy định này cũng có thể loại cá tra Việt Nam ra khỏi Mỹ, vì đặc điểm ao hầm ở Việt Nam trong vùng sâu, vùng xa, vùng sông nước thì không thể dùng xe tải chở cá được, mà bắt buộc phải dùng ghe.
Còn rất nhiều nội dung phi lý nữa. Chẳng hạn, trước đây, doanh nghiệp sử dụng bao bì, logo, nhãn mác của nhà nhập khẩu. Công đoạn đóng bao bì được thực hiện ngay tại nhà máy. Còn khi Farm Bill thực thi, doanh nghiệp phải dán nhãn theo quy định của Mỹ, hàng đến cảng phải xếp đúng quy định, các tấm palét phải được sắp xếp thẳng hàng từ trên xuống dưới để USDA dễ kiểm tra. Hàng phải đưa vào kho hải quan để kiểm tra chất lượng, đóng dấu… trước khi đưa đi. Các khâu này vừa mất thời gian, tốn phí. Nói chung là, doanh nghiệp, người nuôi cá tra có tài thánh mấy cũng không thể sửa cho tương đồng được. Bởi vậy nên, mới có nhiều ý kiến cực đoan cho rằng, chúng ta nên chuẩn bị tâm lý đi là vừa. Nguy cơ cá tra mất thị trường Mỹ vì luật Farm Bill là rất cao. Nhưng không chỉ có cá tra, hiện Mỹ đã áp dụng luật Farm Bill với con gà, con heo, nên các chuyên gia luật cũng dự báo, sau con cá tra sẽ là con tôm. Đến một lúc nào đó, con tôm Việt Nam cũng khó có đường vào Mỹ.
Mất thị trường Mỹ, ngành thuỷ sản Việt Nam, đặc biệt là con cá tra chẳng khác “người bị cụt một chân”. Lý do, tuy cá tra xuất vào Mỹ chỉ chiếm thị phần khoảng 20%, nhưng lâu nay, phân khúc cá tra ở Mỹ có chất lượng, giá bán hơn hẳn các thị trường khác, nên đã tạo dựng mặt bằng giá cũng như hình ảnh tốt đẹp cho miếng philê cá tra. Do đó, mất thị trường Mỹ không chỉ mất doanh số mà mất luôn một kênh “làm giá” và quảng bá hình ảnh, thương hiệu con cá tra.
Đến lượt châu Âu cũng thất thủ?
Thị trường Mỹ đã vậy, còn châu Âu, vốn đứng thứ 2 thị phần nhập khẩu cũng không khá hơn. Từ cuối năm ngoái, tại châu Âu, nhiều nước đã loại bỏ con cá tra khỏi quầy kệ hệ thống siêu thị nên doanh số xuất khẩu ba tháng đầu năm nay ở khu vực này đã giảm sút nghiêm trọng. Nói tóm lại, cá tra Việt Nam chưa bao giờ được sống yên ổn ở thị trường này. Hết quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) bài xích, rồi lại đến các hiệp hội bán lẻ châu Âu, Anh quốc và các hiệp hội nuôi trồng thuỷ sản sử dụng các kênh truyền hình để bôi bẩn. Năm ngoái, doanh số xuất khẩu cá tra vào EU đã sụt giảm mạnh, chỉ còn đứng sau Trung Quốc và Mỹ (trước đó luôn đứng thứ 2). Tuy nhiên, ba tháng đầu năm nay, cá tra vào châu Âu chỉ còn duy trì được ở Đức, còn thị trường trọng điểm là Tây Ban Nha thì mất sạch.
Như vậy, con cá tra, cuối cùng chỉ còn lại Trung Quốc, đúng như cái cách mà nhiều doanh nghiệp đang “say máu” xuất khẩu ồ ạt vào thị trường này. Sau gần hết quý 1 năm nay, kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 164 triệu USD, giảm 9,2% so với cùng kỳ và các thị trường Mỹ, EU, ASEAN đều giảm, còn Trung Quốc và Hong Kong tăng 58%, chiếm 16,7% trong tổng giá trị xuất khẩu cá tra. Hiện tại, thị trường Trung Quốc đang có dấu hiệu “cả người bán, người mua” đều “say máu” chứ không riêng gì ai. Cả hai đều dành hết tâm trí, ưu tiên cho nhau. Đây thực sự là điều đáng lo ngại. Và ai cũng biết, “bẫy” ở thị trường Trung Quốc đang giăng ra để “đón lõng” con cá tra Việt Nam. Chắc chắn một điều rằng, nếu cá tra Việt Nam gặp khó ở Mỹ và châu Âu, cho dù Trung Quốc vẫn có nhu cầu nhập khẩu số lượng lớn thì họ vẫn sẽ tìm cách chèn ép. Bởi cuộc chơi là do họ nắm giữ, nên không có lý do gì họ trả giá cao và hào sảng đến mức mua cả loại cá có chất lượng thấp như hiện tại.
