Đó cũng là ý kiến chung của 12 Hiệp hội ngành nghề Việt Nam, bao gồm: Hiệp hội Sữa Việt Nam, Hiệp hội Dệt May Việt Nam, Hiệp hội nhựa Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội Chè Việt Nam, Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, Hội lương thực thực phẩm TP Hồ Chí Minh, Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy, Hội Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam, Hiệp hội Các nhà sản xuất Ô tô Việt Nam, Hội đồng kinh doanh Mỹ - Asean cũng như doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Hội thảo tham vấn dự thảo Thông tư ban hành Quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải, vừa tổ chức tại TP Hồ Chí Minh.
Hội thảo được tổ chức dưới hai hình thức trực tiếp và trực tuyến
Thực hiện khoản 5 Điều 85 Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang hoàn thiện dự thảo Thông tư ban hành Quy chế nói trên. Trước đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức lấy ý kiến góp ý đến ngày 15/10, và dự kiến ban hành Thông tư này trong tháng 12/2022.
Ngày 11/10, 12 Hiệp hội ngành nghề đã gửi thư kiến nghị chung cho Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường. Trong thư, 12 Hiệp hội cho rằng dự thảo Thông tư còn nhiều điểm chưa hợp lý. Chia sẻ tại hội thảo, bà Lý Kim Chi – Chủ tịch Hội lương thực thực phẩm TP Hồ Chí Minh cho biết, có 3 vấn đề lớn cần giải quyết trong dự thảo Thông tư này đó là: Trước hết là quy định về hoạt động của Văn phòng EPR (văn phòng giúp việc của Hội đồng EPR Việt Nam) mâu thuẫn với Luật Bảo vệ Môi trường, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và các quy định pháp luật hiện hành; Cơ cấu tổ chức của Văn phòng EPR gây tăng biên chế, trái với Nghị định 08 quy định chỉ làm kiêm nhiệm; Quyền hạn của Văn phòng EPR lớn nhưng không rõ trách nhiệm, không đạt kế hoạch vẫn được thưởng tối đa 2 tháng lương...
Ông Phan Tuấn Hùng - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) phát biểu tại hội thảo
Thứ 2, Nghị định 08 quy định Hội đồng EPR Việt Nam quản lý khoản đóng góp của doanh nghiệp. Thế nhưng Dự thảo Thông tư không quy định thành phần của hội đồng EPR. 12 Hiệp hội cho rằng cần phải có quy định rõ, và cho phép doanh nghiệp tham gia để quản lý cho minh bạch. Cuối cùng, 12 Hiệp hội cho rằng, cơ chế quản lý khoản đóng góp của doanh nghiệp theo cơ chế xin - cho, không có tiêu chí rõ ràng, dễ phát sinh tiêu cực.
Đến trước hội thảo ngày 7/11, 12 Hiệp hội vẫn bảo lưu quan điểm của mình. 12 Hiệp hội đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cân nhắc, xem xét các góp ý đã nêu để hoàn thiện Dự thảo. "Việc nay nhăm giúp quản lý và sử dụng đúng mục đích và hiệu quả khoản đóng góp của các doanh nghiệp để tái chế sản phẩm, bao bì, xử lý chất thải nhằm bảo vệ môi trường, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành", bà Chi nói.
Góp ý dự thảo Thông tư, đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) đề nghị Ban soạn thảo sửa lại các quy định trong Dự thảo theo đúng định hướng là "một văn phòng giúp việc đặt tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, làm việc theo chế độ kiêm nhiệm" (quy định tại khoản 2, Điều 88, Nghị định số 08/2022). Về chi phí chính của Văn phòng EPR và chế độ quản lý chi, AmCham cho rằng, Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR Quốc gia làm việc theo chế độ kiêm nhiệm, nên các chi phí này đã được Ngân sách Nhà nước đài thọ. AmCham đề nghị cần xem lại quy định các khoản chi phí chưa rõ ràng cho hoạt động của Văn phòng EPR Việt Nam tại Điều 26 của dự thảo Thông tư.
Đại diện Tổ chức hành động vì môi trường và phát triển chia sẻ tại hội thảo
Bà Đặng Tuyết Minh, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham Việt Nam) cũng cho rằng, Văn phòng EPR sử dụng không đúng mục đích khoản đóng góp của doanh nghiệp nộp để tái chế sản phẩm, bao bì. Bởi vì, chỉ có 1/11 loại chi phí của Văn phòng EPR là dùng để hỗ trợ tái chế, 10/11 loại là cho mục đích khác.
Ông Nguyễn Quốc Dũng – Phó Chủ tịch Hội doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam (VIPA) cho rằng, việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính đóng góp của các doanh nghiệp vào bảo vệ môi trường cần minh bạch để không làm làm ảnh hưởng niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp.
Ông Dũng đề nghị, trong thành phần của Hội đồng EPR Việt Nam, nên có ít nhất 1 đại diện của các Hiệp hội doanh nghiệp trong nước cho mỗi ngành hàng chủ lực của kinh tế Việt nam; 1 đại diện của các Hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài, vì đây là 2 nguồn đóng góp tài chính chủ yếu. "Đồng thời có thêm 1 đại diện cho đơn vị tái chế, 1 đại diện đơn vị xử lý chất thải, và 1 đại diện của VCCI với tư cách là tổ chức xã hội để theo đúng Nghị định 08/2022/NĐ-CP", ông Dũng nói.
Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao cho rằng, dự thảo Thông tư ban hành Quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải đã được bản luận, góp ý nhiều lần.
Ông Nguyễn Quốc Dũng – Phó Chủ tịch Hội doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam (VIPA) chia sẻ tại hội thảo
Đến nay, các quy định về Văn phòng EPR vẫn luôn là nỗi ám ảnh mỗi khi đưa vào các chính sách. Bà Hạnh đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường có một câu trả lời thỏa đáng và cân nhắc, xem xét sửa đổi, để đảm bảo tính thống nhất, phù hợp khi áp dụng vào thực tiễn.
Mặc dù đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường luôn khẳng định sẽ sử dụng đúng mục đích và minh bạch nguồn tiền đóng góp, tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, đa số doanh nghiệp và Hiệp hội ngành hàng vẫn còn băn khoăn về tính hiệu quả và cách thức tổ chức khi triển khai thực hiện. Theo nhiều doanh nghiệp, hiện nay nhiều loại bao bì, sản phẩm, chất thải có thể tái sử dụng và mang lại lợi nhuận, thị trường tái chế bao bì, sản phẩm, xử lý chất thải rất sôi động, có nhiều công ty tham gia, chỉ một số loại khó tái chế, khó xử lý và không mang lại lợi nhuận mới cần phải có sự hỗ trợ của nhà nước và đóng góp của doanh nghiệp.
Đại diện Hội Thiết bị y tế TP Hồ Chí Minh góp ý: "Hiện nay các địa phương đều có ngân sách xử lý môi trường, do đó đối tượng thụ hưởng theo như dự thảo quản lý quỹ là UBND các huyện, tỉnh, thành phố là chưa thật sự phù hợp, cần mở rộng thêm các đối tượng khác chưa được hỗ trợ. Vấn đề xét duyệt hồ sơ, thẩm định dự án và giải ngân cũng hết sức quan trọng, chỉ riêng ngành vật tư y tế đến nay đang có đến 5.000 hồ sơ xin phép, cơ quan chức năng chỉ mới giải quyết được 2.000 hồ sơ và vẫn còn hàng ngàn hồ sơ tồn đọng". Đồng quan điểm này, đại diện Hội Tái chế Việt Nam cũng nhận định: "Hội đồng EPR liệu có đủ nhân lực để vừa tiếp nhận, vừa thẩm định, vừa giải ngân, vừa giám sát quá trình thực hiện hay không? Nếu chỉ có Bộ Tài nguyên và Môi trường 'ôm' hết việc thì khi nhu cầu đang quá lớn, quá đông, sẽ dẫn đến tình trạng quá tải và nảy sinh hình thức xin - cho".
.jpg)
Một số mô hình thu gom rác thải là bao bì thuốc BVTV đã đem lại hiệu quả nhất định
Lo ngại phát sinh cơ chế xin - cho cũng là nỗi băn khoăn của hầu hết các doanh nghiệp tham gia đóng góp ý kiến. Bà Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch - góp ý: “Bộ Tài nguyên và Môi trường cần tổ chức phân cấp quản lý chứ không thể tập trung tất cả công việc vào bộ máy của EPR, một cơ quan không thể ôm hết được tất cả các công việc trên toàn quốc".
Ông Phan Tuấn Hùng - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu đối với một loại sản phẩm, hàng hóa được mở rộng tới giai đoạn sản phẩm, hàng hóa đó được thải bỏ.
Vụ Pháp chế là đơn vị chủ trì xây dựng dự thảo Thông tư về Quy chế nói trên để thiết lập cơ sở pháp lý cho việc quản lý, sử dụng đóng góp tài chính hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu.
Ông Hùng cho biết, hiện nay các nhà sản xuất, nhập khẩu thuộc đối tượng thực hiện trách nhiệm xử lý chất thải đã đóng khoảng 500 trăm tỷ đồng vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam. Để sử dụng hiệu quả, minh bạch nguồn tài chính này, cần thiết phải có quy định của pháp luật điều chỉnh. Nguồn quỹ này sẽ tuân thủ nguyên tắc quản lý, sử dụng minh bạch, hiệu quả và đúng mục đích; tuyệt đối không sử dụng cho mục đích khác ngoài tái chế, xử lý chất thải.
Đây là nguồn tài chính quan trọng để thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế hiện đại, thân thiện môi trường; và là nguồn tài chính bổ sung quan trọng bên cạnh ngân sách địa phương. "Từ đó, quỹ sẽ góp phần giải quyết vấn đề rác thải sinh hoạt vốn rất bức xúc hiện nay, đặc biệt là các địa bàn có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn", ông Hùng nói.
Nếu nói dự thảo Thông tư và Văn phòng EPR trái luật thì cần chỉ rõ cụ thể. Vì nếu làm trái, Vụ Pháp chế phải chịu trách và bị kỷ luật. Áp lực ban hành Thông tư đến cuối năm là rất lớn nhưng Vụ Pháp chế sẵn sàng tiếp thu các ý kiến đóng góp để hoàn thiện.
EPR là cách tiếp cận của tiên tiến của chính sách môi trường ở nhiều nước trên thế giới. Doanh nghiệp các nước có trách nhiệm với việc tái chế, xử lý chất thải. Người dân các nước có quyền sống trong môi trường trong lành.
Giải đáp một số kiến nghị, ông Phan Tuấn Hùng - Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết sẽ tiếp thu kiến nghị phân cấp quản lý, mở rộng đối tượng thụ hưởng chính sách hỗ trợ của Quỹ Bảo vệ môi trường. Liên quan đến thành phần Hội đồng EPR và tỷ lệ trích quỹ để vận hành bộ máy, ông Phan Tuấn Hùng cho biết đây là thẩm quyền của Bộ trưởng và quyết định của Thủ tướng nên hiện chưa thể trả lời.
