Sỏi túi mật là gì?
Bạn cần chú ý các triệu chứng bất thường để đi khám sỏi mật
“Khởi nguồn” của sỏi túi mật là dịch mật - hợp chất giúp cơ thể tiêu hóa chất béo và thuần hóa hàng loạt vitamin. Dịch mật do gan tiết ra và được vận chuyển đến túi mật, cơ quan thực hiện vai trò bảo quản và làm cô đọng mật, có tạo dáng hình trái lê kéo dài. Sự hiện diện chất béo trong thức ăn được tiêu hóa khởi động phản ứng hormone gây ra co thắt túi mật, tiếp theo mật được đổ vào ruột.
Sỏi túi mật là không gì khác những cục nhỏ xuất hiện từ mật đã kết tinh. Ở phương Tây, đa số sỏi túi mật là tập hợp chủ yếu từ cholesterol. Còn ở Việt Nam đa số là sỏi sắc tố, bắt nguồn từ trứng và xác ký sinh trùng đường ruột.
Cholesterol kết tinh ở dạng cục nhỏ khi túi mật tích trữ lượng dịch mật nhiều hơn khả năng hòa tan muối mật. Nguyên nhân tình trạng ứ trệ cũng có thể vì hoạt động bất thường của túi mật. Sỏi túi mật trở thành nguồn gốc tình trạng bệnh lý khi chúng làm tắc ống túi mật hay gây viêm túi mật.
Nguyên nhân của sỏi túi mật
Sỏi túi mật được hình thành do sự lắng đọng, kết tụ của các thành phần trong dịch mật, với kích thước dao động từ vài milimét đến vài centimét, chủ yếu từ sự kết tụ của cholesterol, do mất cân bằng của các thành phần có trong dịch mật. Khi lượng cholesterol trong dịch mật gia tăng quá mức, vượt khả năng hòa tan của muối mật hoặc do lượng muối mật giảm đi sẽ dẫn tới hình thành sỏi cholesterol. Ngoài ra, sỏi sắc tố mật là do sự kết tụ của bilirubin trong một số bệnh như thiếu máu hồng cầu liềm, xơ gan…
Sỏi mật được hình thành bởi một số yếu tố nguy cơ như:
Do di truyền: nếu trong gia đình có người mắc sỏi túi mật, tất nhiên mọi người trong gia đình sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Theo giới tính: phụ nữ là những người có nguy cơ mắc sỏi túi mật cao hơn nam giới.
Thừa cân hoặc béo phì.
Do giảm vận động: những người ít vận động, ngồi nhiều; những người ăn uống quá kiêng khem hoặc nuôi ăn qua đường tĩnh mạch.
Chế độ ăn uống có quá nhiều cholesterol.
Triệu chứng của bệnh sỏi túi mật
Theo BSCK II Nguyễn Quang Cừ – Bệnh viện An Việt, sỏi mật có bệnh lý giống với nhiều bệnh lý khác nên người dân phải chú ý. Ví dụ, các triệu chứng như đau vùng trên bụng lan ra sau lưng, đau có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ cảnh báo bệnh sỏi mật.
Bác sĩ Cừ cho biết hiện này nhiều trường hợp trẻ đã mắc sỏi túi mật
Cơn đau có thể khu trú ở phần trên của bụng (thượng vị hoặc dưới sườn phải) lan ra sau lưng, lan lên giữa xương bả vai hoặc dưới vai phải. Đau vùng thượng vị sau bữa ăn no, ăn béo đôi khi được chẩn đoán lầm là viêm dạ dày. Bệnh nhân kèm theo triệu chứng đổ mồ hôi, nôn, sốt, vàng da thì nhanh chóng tới các cơ sở y tế khám vì có thể là bệnh lý gan mật.
Bác sĩ Cừ cho biết hiện này nhiều trường hợp trẻ đã mắc sỏi túi mật. Nguyên nhân được chỉ ra đó là chế độ ăn uống có nhiều chất béo, cholesterol và ít chất xơ.
Đặc biệt, có nhiều trường hợp mới 30 tuổi đã mắc bệnh này. Khi bác sĩ khám và tư vấn thì người bệnh cho biết chỉ ăn đồ ăn nhanh, lười nấu nướng. BS Cừ khẳng định người thích ăn kiểu “Âu” cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi mật.
Bác sĩ khuyên ăn chín, uống sôi, tập thể dục đều để dịch mật lưu thông tốt xuống ruột. Khám định kỳ, siêu âm gan mật giúp phát hiện sớm bệnh lý này.
Phòng ngừa sỏi túi mật
Sỏi túi mật là bệnh diễn tiến âm thầm với những dấu hiệu không điển hình nên người bệnh ít quan tâm và chỉ phát hiện qua siêu âm. Do đó, việc phòng ngừa là vô cùng quan trọng và để phòng ngừa sỏi túi mật chúng ta cần phải thay đổi lối sống nhằm giảm nguy cơ hình thành sỏi mật cũng như làm chậm quá trình phát triển và ngăn ngừa nguy cơ tái phát sỏi như sau:
Ăn đủ bữa: do thói quen bỏ qua bữa sáng có thể làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh sỏi túi mật. Vì vậy, chúng ta cần phải cố gắng ăn đầy đủ và đúng bữa, nhất là bữa sáng đừng để cơ thể bị bỏ đói.
Dinh dưỡng hợp lý: nên có chế độ ăn hợp lý, cân đối dinh dưỡng và hạn chế thực phẩm giàu cholesterol.
Không nên nôn nóng trong việc giảm cân phải thực hiện giảm từ từ vì sụt cân nhanh có thể làm tăng nguy cơ sỏi túi mật. Tốt nhất là nên giảm khoảng 0,5 - 1kg mỗi tuần.
Thường xuyên vận động thể lực, hạn chế ngồi nhiều với những bài tập đơn giản nhẹ nhàng trong khoảng 30 - 45 phút mỗi ngày.
