Trường học trong các khu đô thị: Bài toán chưa có lời giải

Và không chỉ riêng Hà Nội rơi vào tình trạng số trường học “trong quy hoạch thì đủ, nhưng ở ngoài lại thiếu”. Đây là bài toán nan giải ở các đô thị lớn hiện nay.

Lệch về phát triển tư thục

Kể từ thời điểm KĐTM đầu tiên Linh Đàm ra đời, đến nay tại Hà Nội có 575 dự án KĐTM và nhà ở thương mại, khu nhà ở. Ở góc độ tích cực, việc phát triển các KĐTM góp phần giải quyết nhu cầu nhà ở của người dân và thay đổi tư duy về nhà ở, thúc đẩy sự hưng thịnh của thị trường địa ốc. Thế nhưng, vẫn còn bất cập do công tác quy hoạch và xây dựng của nhiều KĐTM chưa đáp ứng đúng mục tiêu đề ra, đặc biệt là hệ thống trường học (mầm non, tiểu học, THCS). Thậm chí, dù các hộ dân đã chuyển tới sinh sống rất lâu nhưng trường học chưa có hoặc xây dựng với tiến độ chậm, gây quá tải cho các trường lân cận.

Một trường tiểu học tại khu đô thị mới Trung Hòa - Nhân Chính. Ảnh: Phạm Hùng

Khảo sát tại KĐT Linh Đàm (Hoàng Mai) ghi nhận tình trạng gia tăng dân số tỷ lệ nghịch với số lượng trường học. Số lượng trường công lập tại đây chỉ đếm trên đầu ngón tay, quá ít so với nhu cầu thực tế. Cùng chung số phận, tại KĐTM Định Công, hiện tượng cha mẹ xếp hàng từ đêm hôm trước để dành một suất nhập học cho con ở một trường mầm non công lập không quá xa lạ. Theo Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Hà Nội - TS Đào Ngọc Nghiêm, Linh Đàm được xem là KĐT kiểu mẫu thì chỉ tiêu tính toán lớn nhất phải là trường học. Trong đó, đề nghị có một trường công mẫu giáo, tiểu học và THCS. Riêng cấp 3 sử dụng chung. Tuy nhiên, cả khu Linh Đàm yếu tố trường công lập chưa được chú trọng mà lại giao cho xã hội hóa. Cho nên, con em của các hộ dân thu nhập thấp ngay khu tái định cư gần đó không có chỗ học. Tương tự, ở KĐT Trung Hòa - Nhân Chính dự kiến xây dựng thành 2 đợt, tương ứng với xây mới và cải tạo, gắn kết khu dân cư xung quanh với yêu cầu xây dựng trường học. Dù vậy, trong quá trình thực hiện, đợt 2 chưa được triển khai, việc xây trường vì thế cũng bị trì hoãn.

Đáng chú ý, một số KĐTM cao cấp trên địa bàn các quận: Thanh Xuân, Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Hoàng Mai… có số lượng người ở tương đương dân số một phường nhưng chỉ chú trọng phát triển trường tư thục, với mức học phí đắt đỏ. Do đó, đa số hệ thống trường học tại đây chỉ mang tính chất cục bộ trong KĐT, không quan tâm tới lợi ích của dân cư lân cận, thậm chí có khu còn nói không với con em sinh sống ngoài KĐT.

Vẫn chờ… nhà máy di chuyển

Theo các chuyên gia, với đô thị đặc thù như Hà Nội gồm đô thị lịch sử và KĐTM có tốc độ đô thị hóa cao nên vấn đề chỉ tiêu dân số rất được chú trọng. Dẫu vậy, quá trình quản lý vẫn thiếu chặt chẽ. Lượng người dân thuộc diện tạm trú (KT3, KT4) vẫn tăng mạnh khiến cấu trúc dân số của Hà Nội khác chuẩn quốc gia. Điều này dẫn đến tình trạng quy hoạch về trường học dẫu có, song vẫn “vênh” với thực tế do áp lực dân số lớn. Vì lẽ đó, tại Hà Nội số trường học vẫn thiếu cả chất lượng lẫn số lượng.

Đối với các đô thị cũ, vấn đề lớn nhất hiện nay phải bố trí được quỹ đất để có diện tích xây dựng trường học. Tại khu vực 4 quận trung tâm Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng không có các KĐT nhu cầu mở rộng và xây mới trường học chủ yếu do địa phương đề xuất vào ô đất do di dời cơ sở công nghiệp, dự án chậm triển khai, chuyển đổi các chức năng sử dụng không hiệu quả. “Tính đến năm 2030, số liệu quy hoạch trường học cần thêm vào hơn 1.900ha để làm trường học. Trong nội đô Hà Nội đã đặt ra vấn đề di dời các trụ sở bộ, ngành, cơ sở công nghiệp ô nhiễm để ưu tiên xây dựng trường học nhưng hiện nay ít “động đậy”. Một điển hình lớn nhất là Nhà máy rượu Hà Nội và Dệt kim Đông Xuân ở trong lô đất 6ha thuộc quận Hai Bà Trưng. Từ những năm 2002 - 2003, TP đã đặt ra vấn đề di dời hai trụ sở này để phục vụ tách cấp cho Trường Tiểu học Lê Ngọc Hân và đầu tư xây dựng Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm. Tuy nhiên 15 năm qua, công tác GPMB vẫn chưa thực hiện xong dù HĐND TP đã có Nghị quyết” - TS Đào Ngọc Nghiêm cho biết.

Thực tế này đang khiến cho học sinh Trường Tiểu học Lê Ngọc Hân (Hai Bà Trưng) không được học theo phương pháp "giáo dục toàn diện" mà ngành giáo dục đang khuyến khích đẩy mạnh, đặc biệt đối với học sinh tiểu học. Nguyên nhân cũng bởi địa điểm mới để tách cấp nằm tại Nhà máy rượu Hà Nội vẫn chưa di dời. Trường Tiểu học và THCS Lê Ngọc Hân do đó vẫn phải chung cơ sở vật chất, học cùng một trường, cấp II học buổi sáng, cấp I học buổi chiều. Theo đại diện phòng Giáo dục quận Hai Bà Trưng, mặc dù TP đã có chủ trương lấy phần đất của Nhà máy Rượu Hà Nội để xây dựng Trường THCS Lê Ngọc Hân, nhưng đến thời điểm này vẫn chưa thấy có một thông tin chính thức nào. Dân cư của phường Lê Ngọc Hân và các phường lân cận vốn đã rất đông đúc, nay lại có thêm chung cư 30 tầng ở 93 Lò Đúc nên nhu cầu trường lớp cho con em người dân sở tại lại càng trở nên cấp thiết hơn.