Bà Bùi Thị Hà, Phó giám đốc ENV, cho biết vào đầu năm 2016, Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh cấp giấy phép nuôi sinh sản, sinh trưởng tê tê Java và tê tê vàng cho hàng loạt trang trại như Công ty TNHH Thịnh An Khang (xã Tân Đông, H.Tân Châu), trang trại ông Nguyễn Văn Trà (xã Gia Lộc, H.Trảng Bàng) và trang trại của ông Nguyễn Văn Mỹ (xã Thành Long, H.Châu Thành).
 |
| Tê tê được gây nuôi trong một trang trại tại Tây Ninh. (Ảnh: Vnexpress) |
Bà Hà dẫn nghị định 82/2006 nêu rõ, một trong các điều kiện tiên quyết để đăng ký thành lập trang trại nuôi sinh sản, sinh trưởng động vật hoang dã quý hiếm là phải được bốn cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản là có khả năng sinh sản liên tiếp qua nhiều thế hệ trong môi trường có kiểm soát, và việc nuôi sinh trưởng không ảnh hưởng tới bảo tồn loài đó trong tự nhiên.
Tuy nhiên, các cơ quan khoa học CITES chưa xác nhận bằng văn bản về các khả năng trên của tê tê. Vì vậy theo ENV, việc cấp phép của giới chức địa phương là trái quy định. Bên cạnh đó, tê tê java và tê tê vàng nằm trong danh mục loài nguy cấp, quý hiếm được ưu tiên bảo vệ, nên các hành vi đầu tư kinh doanh mẫu vật loài này từ tự nhiên đều bị nghiêm cấm.
"Việc cơ quan chức năng cấp phép nuôi nhưng buông lỏng quản lý đã tạo điều kiện cho một số đối tượng lợi dụng danh nghĩa trang trại hợp pháp hóa sau khi săn bắt và thu mua trái phép từ tự nhiên", đại diện ENV cảnh báo.
Gây nuôi thương mại là trái quy định ?
Trả lời Thanh Niên, ông Vũ Thế Liên, Vụ trưởng Vụ Bảo tồn thiên nhiên, Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN- PTNT) cho rằng, tê tê vàng và tê tê Java là những loài ĐVHD đặc biệt quý hiếm trong nhóm 1B Nghị định 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm cần phải được bảo tồn và bảo vệ nghiêm ngặt. Cho đến Nghị định 160/2013/NĐ-CP của Chính phủ thì tê tê nằm trong nhóm được phép chăn nuôi nhưng chỉ phục vụ cho mục đích khảo nghiệm và nghiên cứu khoa học chứ không cho phép gây nuôi sử dụng vào mục đích thương mại. Cụ thể, chỉ có các cơ sở có chức năng và khả năng bảo tồn, cứu hộ mới được cấp phép nuôi loài động vật quý hiếm này. Và khi con vật khỏe mạnh, trưởng thành, cơ sở nuôi buộc phải tái thả vào tự nhiên chứ không được giữ lại sử dụng vào các mục đích có tính chất thương mại.
Theo tiến sĩ Lê Xuân Cảnh, nguyên Viện trưởng Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật, tê tê là loài khó thích nghi với môi trường không phải tự nhiên. "Để chúng sinh trưởng và phát triển trong môi trường nuôi nhốt đã là thử thách lớn, huống hồ là việc sinh sản. Nếu có thì loài này sinh sản khá chậm, mỗi lứa đẻ một con nên việc gây nuôi thương mại không phải lựa chọn hợp lý", ông Cảnh nói.
Ông Trần Quang Phương, Chương trình bảo tồn thú ăn thịt và tê tê (Vườn quốc gia Cúc Phương) cho biết, hơn 10 năm kể từ khi thành lập, đơn vị mới ghi nhận 8 trường hợp sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt, nhưng đó là trong hoàn cảnh cá thể tê tê mẹ có thai từ trong tự nhiên trước khi vào Trung tâm và sinh con trong môi trường cứu hộ. Trong số đó, chỉ một trường hợp tái thả thành công vào tự nhiên cùng với mẹ.
Hiện tại ở Việt Nam chỉ có Trung tâm cứu hộ tê tê Cúc Phương là đơn vị được cấp phép chăn nuôi để nghiên cứu khoa học và thực hiện chức năng cứu hộ những cá thể do cơ quan chức năng như công an, kiểm soát, biên phòng... tịch thu, bắt giữ trong các vụ buôn bán, vận chuyển tê tê trái phép chuyển về. Khi cá thể tê tê khỏe mạnh, toàn bộ sẽ được thả trở lại vào môi trường tự nhiên để bảo tồn.
Quan điểm trái chiều...
Theo ông Phạm Chí Trung, Phó chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh cho biết, việc ENV quy kết kiểm lâm cấp phép nuôi tê tê thương mại trái quy định là chưa chính xác. "Kiểm lâm đã cấp giấy phép từ trước khi Nghị định 160/NĐ-CP ra đời (ngày 12/11/2013 về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ - PV) và không có văn bản nào ban hành về tiêu chí xác định chế độ quản lý thuộc danh mục loài ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Vì vậy, những hộ xin giấy phép nuôi đều có giấy tờ chứng nhận nguồn gốc rõ ràng nên trách nhiệm của đơn vị là phải cấp phép theo quy định. Sau khi Nghị định 160 có hiệu lực (từ 1/1/2014), Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh đã ngưng cấp phép cho các hộ dân nuôi loài tê tê và một số loài khác nhưng hiện tại chưa có văn bản hướng dẫn việc xử lý vấn đề này", ông Trung lý giải.
Cũng theo ông Trung, thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Tây Ninh chỉ còn trang trại của ông Nguyễn Văn Mỹ (xã Thành Long, H.Châu Thành) nuôi tê tê mà Chi cục Kiểm lâm đã cấp phép trước đó. Tuy nhiên, hiện tại chi cục đã vận động chuyển giao toàn bộ 15 cá thể tê tê cho Công ty TNHH MTV khu vui chơi Trương Trần tại H.Hóc Môn (TP.HCM) nuôi dưỡng theo khuyến cáo của ENV.
Việt Nam là quê hương của hai loài tê tê vàng và tê tê java. Tê tê bị săn bắt từ các khu rừng. Từ năm 2012 đến 2014, ENV đã ghi nhận hơn 34,3 tấn tê tê đông lạnh và vảy tê tê bị bắt giữ ở cảng Hải Phòng.
