Đáp lại xu thế đó, bộ sách “Học cùng AI” do ThS. Hồ Tấn Minh và TS. Huỳnh Ngọc Thanh đồng chủ biên ra đời, trở thành một trong những tài liệu tiên phong, được biên soạn bám sát “Khung năng lực số cho người học” của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bộ sách bao gồm 12 quyển, dành cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12, với sự tham gia biên soạn của nhiều tác giả, trong đó có ThS. Tô Thị Vân Anh và TS. Mai Anh Thơ.
Để hiểu rõ hơn về bộ sách “Học cùng AI”, phóng viên Báo Kinh tế và Đô thị đã có cuộc trò chuyện với ThS. Tô Thị Vân Anh và TS. Mai Anh Thơ - những tác giả chính của bộ sách này.
“Dễ học, dễ hiểu, dễ ứng dụng” là kim chỉ nam
PV. Thưa cô Vân Anh, bộ sách “Học cùng AI” được đánh giá là một giải pháp học tập thông minh. Đâu là động lực chính thúc đẩy nhóm tác giả xây dựng một chương trình AI toàn diện cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12, đặc biệt khi đây là một lĩnh vực khá mới mẻ trong giáo dục phổ thông ở Việt Nam?
ThS. Tô Thị Vân Anh: Đây là một câu hỏi rất hay và cũng chính là trăn trở lớn nhất của chúng tôi khi bắt đầu. Chúng tôi nhận thấy AI đang thâm nhập sâu rộng vào mọi khía cạnh của đời sống. Việc chuẩn bị cho thế hệ tương lai thích ứng và phát triển trong xã hội số là một yêu cầu chiến lược của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, chúng tôi muốn tạo ra một lộ trình học tập rõ ràng, có hệ thống để học sinh từng bước làm chủ kiến thức và kỹ năng liên quan đến AI. Mục tiêu của chúng tôi là không chỉ giúp các em hiểu về AI mà còn khuyến khích các em sử dụng và đánh giá các công cụ AI một cách có đạo đức và trách nhiệm.
Trang bìa quyển lớp 1; 9 và 12 trong bộ sách HỌC CÙNG AI từ lớp 1 – 12
Bộ sách được xây dựng dựa trên tiêu chí “Dễ học, Dễ hiểu, Dễ ứng dụng”. Vậy với mỗi cấp học, nhóm tác giả đã thiết kế nội dung như thế nào để phù hợp với tâm sinh lý và trình độ của học sinh?
- Đúng vậy. Với cấp tiểu học, chúng tôi tập trung vào việc giới thiệu các khái niệm cơ bản về AI thông qua các hoạt động trực quan, sinh động như vẽ tranh, trò chơi tương tác đơn giản có yếu tố nhận diện hình ảnh hoặc âm thanh. Các bài học như "Cùng AI vẽ thiệp tặng bạn," "Nói để máy tính vẽ" cho học sinh lớp 1 là những ví dụ cụ thể. Khi lên cấp trung học cơ sở, nội dung sẽ phức tạp hơn một chút, tiếp cận các khái niệm như thuật toán, phân tích dữ liệu, và lập trình cơ bản. Chúng tôi sử dụng các công cụ AI phổ biến, có hỗ trợ tiếng Việt như ChatGPT, Google Gemini để học sinh khám phá ứng dụng thực tế của chúng. Cách tiếp cận này giúp học sinh không bị choáng ngợp mà tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, từng bước vững vàng.
Vậy các công cụ AI cụ thể nào được tích hợp vào chương trình học để đảm bảo tính thực tiễn và hấp dẫn đối với các em học sinh?
- Chúng tôi đã nghiên cứu và lựa chọn những công cụ gần gũi, phù hợp với trình độ của học sinh Việt Nam. Với các em nhỏ hơn, các công cụ đơn giản như trò chơi QuickDraw của Google hay các ứng dụng tạo phim hoạt hình như Toontastic 3D, Canva for Education được sử dụng. Đối với các em lớn hơn, các công cụ như Teachable Machine, Scratch AI và các trợ lý ảo như ChatGPT, Google Gemini sẽ giúp các em tìm hiểu sâu hơn về lập trình, huấn luyện AI và cách thức hoạt động của nó. Tất cả đều nhằm mục đích biến AI thành một người bạn đồng hành trong quá trình học tập của các em.
Gắn liền năng lực số với trách nhiệm công dân
Thưa TS. Mai Anh Thơ, một điểm quan trọng trong bộ sách mà nhóm tác giả đặc biệt nhấn mạnh là tính an toàn và đúng đắn khi sử dụng AI. Chị có thể chia sẻ cụ thể hơn về cách bộ sách này lồng ghép giáo dục đạo đức và trách nhiệm trong môi trường số cho học sinh?
- Đây là một yếu tố cốt lõi của bộ sách và cũng là một trong sáu miền năng lực theo “Khung năng lực số cho người học”. Chúng tôi không chỉ hướng dẫn cách sử dụng AI hiệu quả mà còn giúp các em hiểu giới hạn của công nghệ, phát triển tư duy phản biện để nhận biết thông tin chính xác. Ví dụ, các bài học về "Thật giả trên mạng" cho lớp 3 hoặc "Đánh giá độ tin cậy của thông tin" cho lớp 5 giúp các em rèn luyện kỹ năng kiểm tra và so sánh các nguồn tin khác nhau trên mạng. Các bài học này trang bị cho học sinh năng lực “sử dụng AI có đạo đức và trách nhiệm” cũng như “đánh giá các công cụ AI” – những năng lực thành phần được quy định rõ trong Khung năng lực số của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
TS.Mai Anh Thơ (trái) và ThS. Tô Thị Vân Anh
Một trong những điểm mấu chốt của chủ trương chuyển đổi số quốc gia là việc xây dựng một thế hệ công dân số có năng lực vững vàng. Bộ sách “Học cùng AI” đã bám sát “Khung năng lực số cho người học” theo Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT và công văn Công văn số 3456/BGDĐT-GDPT như thế nào để đóng góp vào mục tiêu này?
- Bộ sách của chúng tôi được biên soạn bám sát “Khung năng lực số cho người học” ngay từ đầu. Khung năng lực này bao gồm 6 miền năng lực với 24 năng lực thành phần, được chia thành 4 trình độ từ cơ bản đến chuyên sâu theo 8 bậc. Chúng tôi đã xây dựng đề cương chương trình dạy AI cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12 dựa trên khung này, đảm bảo tính hệ thống và bám sát các tiêu chuẩn quốc gia. Ví dụ, trong khi các bài học ở cấp tiểu học tập trung vào việc “hiểu biết về AI” (mã NL 6.1) và “sử dụng AI có đạo đức và trách nhiệm” (mã NL 6.2) với các công cụ đơn giản , thì ở cấp THCS, các em sẽ tiếp cận với các khái niệm phức tạp hơn và được trang bị thêm năng lực “đánh giá các công cụ AI” (mã NL 6.3). Điều này giúp học sinh có một lộ trình học tập rõ ràng, phát triển toàn diện các năng lực số cần thiết để trở thành công dân số tích cực, có ích cho xã hội.
Là những người trẻ tiên phong, chị có kỳ vọng gì về thế hệ học sinh sẽ lớn lên cùng bộ sách này, cũng như đóng góp của họ vào sự phát triển của đất nước trong tương lai?
- Chúng tôi kỳ vọng rằng bộ sách sẽ là bước đệm quan trọng giúp học sinh làm quen và làm chủ công nghệ AI, một kỹ năng không thể thiếu trong thế kỷ 21. Hơn hết, chúng tôi tin rằng các em sẽ không chỉ là những người sử dụng công nghệ thụ động mà còn là những nhà sáng tạo, những người giải quyết vấn đề bằng công nghệ một cách đạo đức và trách nhiệm. Với những năng lực số đã được trang bị, các em sẽ tự tin thích nghi và đóng góp tích cực vào công cuộc chuyển đổi số quốc gia. Chúng tôi tin tưởng vào một thế hệ trẻ Việt Nam năng động, sáng tạo và sẵn sàng chinh phục tương lai số.
Xin cảm ơn TS. Mai Anh Thơ và ThS. Tô Thị Vân Anh về cuộc trò chuyện này!
