Từ vụ "cái móng tay Bình Chánh": Cảnh báo thực trạng lạm quyền trong ngành tư pháp

Khởi tố tréo ngoe từ hành vi dựng chòi nuôi vịt sang tội về nhà ở

Ông Nguyễn Văn Bỉ (ngụ huyện Bình Chánh, TP. HCM) - người có quyền sử dụng 3.661m² đất nông nghiệp (đã cho anh Nguyễn Văn Tấn thuê một phần mở quán Xin Chào, người vừa bị khởi tố về tội kinh doanh trái phép gân xôn xao dư luận) đã bị xử lý hình sự do dựng chòi nuôi vịt. Ông Bỉ bị Trưởng Công an huyện Bình Chánh ra Quyết định khởi tố ngày 19/1/2016 với tội danh “Vi phạm quy định về quản lý nhà ở” qui định tại Điều 270 Bộ luật hình sự.

Hành vi của ông Bỉ diễn ra như sau: Tháng 7/2015 chòi nuôi vịt bị sập, ông đã mua cây dựng lại chòi với quy mô rộng hơn, có diện tích khoảng 80m² nên xử phạt vi phạm hành chính và buộc cưỡng chế tháo dỡ. Ông đã thực hiện nộp phạt và tháo dỡ theo yêu cầu. Ba tháng sau, ông lại dựng chòi trở lại để có chỗ trông coi vịt, diện tích chòi lần này chỉ 35m² và ông bị lập biên bản ghi kết cấu cột cây, vách lá, mái lá, sau đó chuyển sang xử lý hình sự.

Trao đổi với chúng tôi, Luật sư Trần Đình Dũng (Trung tâm Tư vấn Pháp luật TP Hồ Chí Minh – Trung ương Hội Luật gia Việt Nam) cho rằng, Tội vi phạm quy định về quản lý nhà ở, được qui định tại Điều 270 BLHS “Người nào chiếm dụng chỗ ở, xây dựng nhà trái phép, đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không  giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù  từ ba tháng đến hai năm”, mang ra áp dụng với trường hợp ông Bỉ là tréo ngoe.

Luật sư Trần Đình Dũng

Luật sư Trần Đình Dũng phân tích: Khi đọc điều luật, chúng ta nhận ra ngay tại tiêu đề tội danh, khách thể xâm phạm mà nhà lập pháp đề cập đến là quản lý nhà ở. Nên nếu chủ thể vi phạm nhà khác (với ông Bỉ là nhà nuôi vịt) không phải nhà ở thì không thể nói họ phạm vào Điều 270 BLHS năm 1999, sửa đổi bổ sung 2009 - Tội vi phạm các quy định về quản lý nhà ở. Đó chính là nguyên tắc xử lý đúng người đúng tội trong tố tụng hình sự.

Vấn đề đặt ra, pháp luật định danh như thế nào là nhà ở? Chòi vịt có được xem là nhà ở hay không?  Khoản 1 Điều 3 Luật nhà ở năm 2014 (cũng như trước đó Điều 1 Luật nhà ở năm 2005) định nghĩa “Nhà ở là công trình xây dựng với mục đích để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân”. Khái niệm nhà ở theo qui định tại Luật nhà ở được áp dung chung toàn bộ hệ thống pháp luật quốc gia. Khi xử lý hình sự đối với Tội vi phạm các quy định về quản lý nhà ở cũng phải xem xét theo khái niệm này để phân biệt nhà ở và nhà khác, không thể tùy tiện xem chòi vịt là nhà ở rồi khởi tố người chưa vi phạm pháp luật hình sự.

Rõ ràng chòi vịt không phải công trình xây dựng với mục đích để ở, cũng không phải phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân (như nhà tắm, nhà cầu, nhà hóng mát…). Mà chòi vịt là công trình phục vụ sản xuất nông nghiệp, cụ thể là chăn nuôi vịt. Công trình loại này được phép xây dựng trên đất nông nghiệp nếu đất chưa bị qui hoạch chuyển mục đích khác mà không cần cơ quan nhà nước cấp giấy phép.