Theo quan niệm dân gian, phóng sinh chính là làm việc thiện và người phóng sinh sẽ được tích đức, nhận lại nhiều may mắn. Tuy nhiên, việc phóng sinh cũng cần phải có sự hiểu biết để tránh tổn phúc và tổn thọ.
Theo quan niệm của người phương Đông, phóng sinh là hành động phóng thích, giải thoát những loài sinh vật khác khỏi sự giam cầm, ràng buộc hoặc thoát khỏi tình trạng bị đe dọa đến tính mạng, như: bị giam nhốt trong những chiếc chậu, lồng, nhà giam hoặc là đang bị tra tấn hành hạ, hoặc sắp bị giết chết...
Theo quan niệm của nhà Phật, phóng sinh sẽ mang lại nguồn phúc đức dồi dào, người phóng sinh là người làm việc thiện và sẽ gặp nhiều may mắn, thuận lợi, cải thiện sức khỏe, tuổi thọ, giảm bớt nghiệp quả do chính mình tạo ra.
Vì vậy, phóng sinh là một việc làm được nhiều người áp dụng, khuyến khích nhau cùng thực hiện bởi tính nhân văn.
Tuy phóng sinh được hiểu đơn giản như vậy nhưng chúng ta không nên thực hiện một cách tùy tiện.
Bản chất của phóng sinh là một việc làm xuất phát từ lòng từ bi. Phóng sinh với những mục đích vụ lợi như mong cầu may mắn, thành đạt, giàu sang... là sai lạc với bản chất của hành động này. Về bản chất, phóng sinh dựa trên trái tim, tình yêu thương, đúng nơi, đúng thời điểm; không phải số lượng phóng sinh càng nhiều thì càng dày phước. Phóng sinh xuất phát từ tâm, tùy tâm người làm, nếu tâm không thiện, suy tính điều ác thì phóng sinh theo trào lưu, chạy đua số lượng không hề có ý nghĩa, lợi ích gì.
Đạo Phật coi trọng phóng sinh tùy duyên, nghĩa là thấy động vật đang gặp nạn thì cứu giúp ngay khi đó.
Phóng sinh là một lần nữa giải thoát, đem lại sự sống cho các loài sinh vật, vì vậy, cần tìm hiểu về môi trường sống của chúng để xem địa điểm phóng sinh có phù hợp hay không?
Phóng sinh động vật vào những môi trường không phù hợp, ví dụ như thả cá vào những ao hồ bị ô nhiễm, thả rùa cạn xuống nước, thả cua bể vào sông, hồ nước ngọt... có thể sẽ trở thành hành vi "sát sinh" chứ không còn là phóng sinh.
Phóng sinh kèm những hành vi thiếu ý thức như xả túi nylon, đổ tro vàng mã xuống nguồn nước là hành vi làm ô nhiễm môi trường, gây hại đến sự sống của nhiều loài động vật.
Việc phóng sinh nên được thực hiện thầm lặng và khi có điều kiện. Thay vì chọn những ngày lễ lớn để phóng sinh theo số đông, việc phóng sinh đều có thể được làm bởi bất kỳ ai, mọi lúc, mọi nơi, không kể bất cứ ngày giờ nào.
