Thiếu cơ chế hấp dẫn để doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư chợ truyền thống

Được xây dựng từ năm 1987, chợ Ngã Tư Sở với diện tích hơn 8.500m2, từng là nơi kinh doanh, buôn bán của rất nhiều tiểu thương. Những năm gần đây, dù được xếp là chợ hạng 1, nhưng chợ đã xuống cấp đến mức báo động. Trong kế hoạch của TP, giai đoạn 2021 - 2025, chợ Ngã Tư Sở được đưa vào danh mục xây mới, nhưng hiện nay, chợ vẫn chưa được xây dựng, dù theo phân cấp ủy quyền, việc đầu tư chợ đã được giao về cho cấp địa phương sử dụng nguồn vốn đầu tư công. Nguyên nhân bởi trong các văn bản quy định về đầu tư, thì cấp quận (nay là phường, xã) được sử dụng nguồn vốn đầu tư công cho "chợ dân sinh". Tuy nhiên, chợ dân sinh lại được phân loại là chợ hạng 3, cho nên các chợ hạng 1 như chợ Ngã Tư Sở đang gặp vướng mắc trong tiếp cận vốn ngân sách.

Theo báo cáo tiến độ các dự án chợ đầu tư xây mới, cải tạo giai đoạn 2022-2025 của Sở Công Thương Hà Nội cho thấy, đến nay, đã có 19 đơn vị đăng ký đầu tư xây dựng, cải tạo chợ. Tuy nhiên, tiến độ triển khai còn rất chậm do gặp nhiều vướng mắc. Chợ thì đang giải phóng mặt bằng, chợ thì đang chờ hướng dẫn về thủ tục giao đất, cho thuê đất, chợ đang vướng mắc về xác định khoản chậm nộp ngân sách, chợ thì đang điều chỉnh chủ trương đầu tư... Cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư, nhất là tiền thuê đất còn hạn chế, chưa khuyến khích để các nhà đầu tư mạnh dạn đầu tư theo kêu gọi của TP.

Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Kiều Oanh chia sẻ, hiện việc chuyển đổi mô hình chợ cũng gặp nhiều khó khăn, muốn chuyển sang hình thức xã hội hóa, nhưng không thể giao cho DN vì phần đất vẫn là đất công dẫn đến khó khăn trong việc giải quyết thủ tục giao đất, cho thuê đất của các chợ sau chuyển đổi, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP khiến DN không mặn mà tham gia đầu tư.

Chủ tịch UBND phường Đại Mỗ Phùng Ngọc Sơn cho biết, mặc dù Nhà nước đã đồng ý sử dụng một phần vốn ngân sách đầu tư xây dựng chợ, nhưng trong quá trình triển khai gặp rất nhiều khó khăn như về giá đất, tiền thuê đất. Việc chuyển đổi mô hình quản lý chợ cũng không dễ dàng do gặp nhiều vướng mắc liên quan đến đầu tư xây dựng, cấp giấy chứng nhận quyền thuê đất.

Sở, ngành vào cuộc gỡ khó

Để thu hút được DN đầu tư cải tạo hệ thống chợ truyền thống, theo các chuyên gia kinh tế, cần xây dựng cơ chế thông thoáng cho DN. Ở chiều ngược lại, DN đầu tư xây dựng cải tạo chợ nên thiết kế đúng công năng.

Nhằm gỡ khó cho hoạt động cải tạo, xây mới hệ thống chợ, Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Võ Nguyên Phong kiến nghị, thời gian tới Bộ Tài chính tham mưu cơ chế hỗ trợ về miễn, giảm tiền thuê đất, về ưu đãi lãi suất cho vay đối với đầu tư xây dựng chợ đối với các DN, hợp tác xã tham gia đầu tư xây dựng, quản lý, kinh doanh, khai thác chợ. Qua đó, bảo đảm giảm chi phí đầu vào, tạo điều kiện cho DN, hợp tác xã thực hiện thu giá dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ tương đương với mức thu áp dụng khi chợ đang do Nhà nước quản lý bảo đảm an sinh, ổn định xã hội.

TP Hà Nội xem xét bố trí kinh phí đầu tư công trong lĩnh vực chợ để bảo đảm nguồn kinh phí đầu tư, cải tạo chợ theo danh mục và tiêu chí tại các Chương trình của Thành ủy đã đề ra. Bên cạnh đó, các sở, ngành của Hà Nội như Sở Tài chính, Chi cục Thuế khu vực I, Sở Nông nghiệp và Môi trường… tháo gỡ, giải quyết các khó khăn vướng mắc cho các chợ về tiền thuê đất theo quy định tại Luật Đất đai.

Liên quan đến việc cải tạo nâng cấp chợ, KTS Trần Huy Ánh - Hội Kiến trúc sư Việt Nam cũng cho rằng, chợ truyền thống từ xa xưa đã luôn được bố trí tại các địa điểm giao thông thuận tiện để thu hút khách hàng, thuận tiện cho mua bán. Nhưng nhiều nhà đầu tư đã cải tạo chợ theo hướng trở thành những “tổ hợp” chợ - nhà chung cư hoặc chợ - văn phòng cho thuê, nên không thu hút được tiểu thương vào kinh doanh. Do đó, để thu hút hộ kinh doanh, nhà đầu tư trong quá trình cải tạo chợ phải trả lại đúng chức năng vốn có để tạo nên điểm nhấn cho kiến trúc đô thị.

Phó Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam Trần Thị Phương Lan đề xuất, để thu hút DN đầu tư cải tạo xây mới chợ theo hướng xã hội hóa nguồn vốn, thời gian tới các sở, ngành cần xây dựng quy hoạch ngành để địa phương có căn cứ pháp lý kêu gọi DN xây dựng chợ, trung tâm thương mại.