Lùi và giãn thuế tiêu thụ đặc biệt để chính sách sát với thực tế

Theo báo cáo đánh giá tác động kinh tế của TTĐB đối với nước giải khát có đường do Viện Quản lý kinh tế T.Ư thực hiện vừa qua, nếu áp mức thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát thì thu ngân sách từ năm thứ hai trở đi mỗi năm sẽ giảm khoảng 4.978 tỷ đồng từ thuế gián thu, chưa kể đến mức giảm tương ứng từ thuế trực thu. Ngoài ra, chính sách thuế này sẽ không chỉ tác động trực tiếp lên ngành đồ uống mà còn tác động tới 25 ngành trong nền kinh tế và dẫn đến sụt giảm GDP gần 0,5% GDP, tương ứng 42.570 tỷ đồng. Do vậy, Viện Quản lý kinh tế T.Ư đề xuất chưa áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường.

"Có những quốc gia như Ấn Độ, Mexico, Thái Lan, Philippines đã áp thuế TTĐB với đồ uống có đường nhiều năm nhưng tỷ lệ thừa cân, béo phì lại vẫn tiếp tục tăng, mặc dù tiêu thụ nước giải khát có đường giảm. Trong khi đó các quốc gia khác như Nhật Bản, Singapore hay Trung Quốc không áp dụng chính sách thuế này, tỷ lệ thừa cân, béo phì lại được kiểm soát tốt" - Đại biểu Mai Dung nói.

Nên đánh giá kỹ lưỡng tác động

Thực tế hiện nay, nhiều người tiêu dùng chưa nhận thức được rằng hàm lượng đường trong một số đồ uống có đường như: Nước ép hoa quả, sản phẩm từ cacao, sữa và thực phẩm dinh dưỡng dạng lỏng còn cao hơn nước giải khát. Sắc thuế sẽ gây hiểu lầm từ phía người tiêu dùng rằng, chỉ cần không dùng nước giải khát có đường sẽ không bị bệnh thừa cân, béo phì. Người tiêu dùng có thể vẫn chọn lựa các sản phẩm đồ uống có lượng đường cao sẽ không thể đạt được mục tiêu sức khỏe là giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì.

Người tiêu dùng lựa chọn mua nước giải khát tại siêu siêu thị Winmart. Ảnh: Phạm Hùng

Đại biểu Tạ Thị Yên - Phó Trưởng ban Công tác đại biểu đề nghị Chính phủ tiến hành nghiên cứu tổng thể và đánh giá tác động kỹ lưỡng để xác định đúng, đủ các sản phẩm đồ uống có đường phải áp thuế TTĐB để có thể thực hiện được đầy đủ nhiệm vụ đã được đặt ra trong Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng và khuyến nghị của WTO.

Còn Đại biểu Trần Thị Vân - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh nhìn nhận, việc đánh thuế TTĐB 10% chưa đảm bảo công bằng khi chỉ tập trung vào các sản phẩm đồ uống đóng chai sẵn. Còn đồ uống pha chế tại chỗ như cà phê, trà sữa, nước mía... rất khó bị đánh thuế, do không thể xác định chính xác hàm lượng đường được đưa vào sản phẩm. Do vậy, đại biểu đề nghị cần có đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp và lộ trình phù hợp với chính sách đánh thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường.

Đề cập đến sự công bằng trong áp thuế TTĐB, Đại biểu Cầm Hà Chung (Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ) cho rằng, chính sách này sẽ tác động tiêu cực đến doanh nghiệp đồ uống Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp thuần túy nội địa. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp thực hiện cũng như lộ trình của chính sách thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường.

Trong khi đó, theo Đại biểu Nguyễn Thanh Phong (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long), việc áp dụng mức thuế suất TTĐB 10% được dự báo sẽ tác động không thuận tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất nước giải khát và các ngành công nghiệp phụ trợ. 

Đại biểu Lê Thị Song An (Đoàn ĐBQH tỉnh Long An) nhìn nhận, hiệu quả của việc áp thuế 10% lên nước giải khát có đường trong việc hạn chế, hoặc giảm tỷ lệ béo phì chưa được nghiên cứu toàn diện. Theo một số nghiên cứu, thực phẩm chứa đường (bao gồm cả đồ uống, bánh kẹo, kem...) cung cấp trung bình 3,6% tổng năng lượng tiêu thụ đưa vào cơ thể. Việc áp thuế này có thể chỉ giảm được một lượng rất nhỏ, khoảng từ 0,1% - 0,2% lượng năng lượng nạp vào cơ thể. Ngoài ra, tỷ lệ béo phì còn có nguyên nhân do sử dụng các thức ăn nhanh, ít vận động của lứa trẻ, chế độ ăn uống, hoạt động thể chất...

"Ban soạn thảo đánh giá kỹ lưỡng tác động, các biện pháp thực hiện, cũng như lộ trình phù hợp cho chính sách thuế TTĐB đối với đồ uống có đường, đảm bảo tính khả thi và công bằng, đồng thời hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp trong nước" - đại biểu Song An đề nghị.