Vì sao từ năm 2025 đến 2032, tháng Chạp chỉ có 29 ngày?

Việc tính toán chuyển động của các thiên thể rất phức tạp, đặc biệt là với mặt trăng do nó chịu ảnh hưởng nhiễu loạn từu sức hút từ mặt trời, trái đất và các hành tinh khác. Do hình dạng khối cầu không đều của trái đất và mặt trăng nên thời gian giữa hai ngày sóc cũng không đồng đều giữa các tháng.

Việc thống kê các tháng 12 âm lịch có đủ 30 ngày được đánh giá là không có ý nghĩa gì. Tháng thiếu, tháng đủ phụ thuộc vào sự tính toán chính xác ở từng thời điểm cụ thể. Ví dụ như các năm 2014, 2015, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021 đều có ngày 30/12 âm lịch. Trong khi đó, năm 2022, tháng 12 âm lịch chỉ có 29 ngày. Sang đến năm 2023, tháng Chạp lại là tháng đủ.

Ví dụ, ngày 31/12/1967 tức là ngày mùng 1 tháng Chạp. Điểm Sóc của ngày này là 23h29 ngày 29/1/1968 theo giờ Việt Nam. Tức là tháng Chạp chỉ có 29 ngày. Trong khi đó, từ 0h29 của ngày 30/1 (tức ngày mùng 30 tháng 12 âm lịch) 1 ngày.

Anh Phạm Vũ Lộc, nghiên cứu viên tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Viện hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam cho biết, việc tháng Chạp của năm nào đó có 29 hay 30 ngày không phải do sự sắp xếp chủ quan của người làm lịch, mà dựa vào xác định điểm sóc. Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng độ dài một tháng âm lịch được quy ước giống như tháng dương lịch, trong khi thực ra nó phụ thuộc vào thực tế. Đó vừa là yếu tố phi quy ước và khó dự tính, nhưng cũng vừa là yếu tố quan trọng đảm bảo tính chính xác của âm lịch nước ta, vượt trội hơn các loại âm lịch quy ước khác trên thế giới. Một tháng âm lịch phải theo sát sự thay đổi pha của Mặt Trăng từ không Trăng, Trăng lưỡi liềm, Trăng bán nguyệt, Trăng khuyết, Trăng tròn và ngược lại. Mỗi tháng bắt đầu vào ngày không Trăng, tức là ngày mà Mặt Trăng ở cùng phía với Mặt Trời. Thời điểm này được gọi là điểm sóc và nó rơi vào ngày nào thì ngày đó sẽ là ngày mùng 1 đầu tháng âm lịch.

Thời gian từ điểm sóc này tới điểm sóc tiếp theo (gọi là tuần trăng) dài ngắn tùy mỗi tháng. Đó là do quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời và quỹ đạo của Mặt Trăng quanh Trái Đất là hình bầu dục chứ không tròn, nên tốc độ di chuyển của Mặt Trời và Mặt Trăng trên bầu trời không đều, khiến cho thời gian để chúng gặp lại nhau (gọi là giao hội) hàng tháng không bằng nhau.

Theo đó, tuần trăng dài trung bình 29 ngày 12 giờ 44 phút và dao động hơn kém giá trị này tới 7 tiếng đồng hồ. Hệ quả là từ điểm sóc này (tính là ngày mùng 1) tới điểm sóc tiếp theo có thể rơi vào ngày thứ 30 hoặc sang ngày thứ 31. Ngày này trở thành ngày mùng 1 tháng tiếp theo và tháng trước đó tương ứng sẽ có 29 hoặc 30 ngày (gọi là tháng thiếu hoặc đủ).