Tổng thuật chất vấn Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Triết lý giáo dục của Việt Nam là gì?

Tranh luận với Bộ trưởng, ĐB Nguyễn Sỹ Cương cho rằng, nợ chuẩn giáo dục tại các địa phương không chỉ gắn với việc "muốn đạt chuẩn nông thôn mới", nhiều trường học tại các đô thị lớn cũng mắc hiện tượng này. Cụ thể như, trường trung học cơ sở nhưng bàn ghế lại tiểu học. Đến lúc gia đình chịu không nổi bỏ tiền ra mua để thay thế, hỏng thì trường lại gọi phụ huynh đến sửa.

ĐB Nguyễn Sỹ Cương nhấn mạnh: "Việc này tôi đã kiến nghị Bộ Giáo dục nhưng chưa được khắc phục. Cách hội trường chúng ta đang ngồi vài trăm mét, trường đạt chuẩn quốc gia cũng chưa đạt chuẩn. Nếu trưa nay Bộ trưởng có thời gian tôi xin mời bộ trường cùng tôi qua khảo sát".

ĐB cũng nêu hiện tượng học sinh chỉ học môn sẽ thi tốt nghiệp, bỏ học những môn không thi và phụ huynh “nộp tiền” cho giáo viên để con em được công nhận, đủ tiêu chuẩn thi. ĐB chất vấn: “Bộ trưởng có biết việc này không, giải pháp nào chặn tình trạng tiêu cực đó?”.

Trả lời câu hỏi, Tư lệnh ngành GD&ĐT cho biết, Bộ chưa có thống kê rõ ràng nhưng hiện ttượng học tủ, học lệch là có, đặc biệt ở trường chuyên.

Bộ trưởng khẳng định: "Bộ GD&ĐT cấm hiện tượng này. Chúng tôi kiên quyết phản đối và sẽ tiếp tục giám sát. Song cũng mong nhà trường thực hiện nghiêm quy định của Bộ để các cháu được học toàn diện, chứ không phải học để thi.

"Bạo hành trẻ mầm non không chỉ Bộ trưởng chịu trách nhiệm"

Theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, đến trước giờ giải lao còn 9 ĐB đăng ký chờ tranh luận sẽ được mời theo thứ tự đăng ký, 65 ĐB chờ chất vấn. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ trưởng về nghiên cứu câu hỏi của ĐB Nguyễn Mai Bộ với tỷ lệ thực đào tạo giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ so với số lượng giáo viên, người học.

Trước nhiều chất vấn của ĐB về tình trạng xuống cấp đạo đức của giáo viên, Chủ tịch Quốc hội chia sẻ sự bức xúc thời gian vừa qua của dư luận. Tuy nhiên, ở đây còn có trách nhiệm của người đứng đầu của các cơ sở giáo dục, họ có biết hay không cho đến khi báo chí, dư luận lên tiếng thì mới vào cuộc làm rõ. Ở đây ĐB mong muốn ngành giáo dục, các địa phương và cả hệ thông chính trị chứ không phải riêng Bộ GD&ĐT.

"Trường mầm, tiểu học có địa chỉ rõ ràng, xảy ra bạo hành thì hiệu trưởng có biết không, giáo viên có biết không, địa phương có biết không. Chuyện xả ra mới làm rõ thì đó là trách nhiệm của cả cộng đồng cả hệ thống chính trị ở địa phương chứ không phải chỉ mỗi Bộ trưởng", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Triết lý giáo dục của Việt Nam là gì?

Chất vấn Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, ĐB Nguyễn Thanh Hải nêu vấn đề: Tôi xin hỏi Bộ trưởng về cốt lõi triết lý giáo dục của Việt Nam. Triết lý giáo dục quan trong như hiến pháp của quốc gia là kim chỉ nam cho hoạt động dạy và học. Trả lời cho câu hỏi này tại buổi họp báo ngày 29/4/2014, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo nhiệm kỳ trước có nêu triết lý trực tiếp của giáo dục Việt Nam là Nghị quyết 29 của Trung ương. Nhưng Nghị quyết 29 dài 12 trang, còn thông thường triết lý giáo dục phải là một phát biểu ở tầm tư tưởng nhưng cô đọng, xúc tích để ai cũng thấu hiểu và thực hiện như học đi đôi với hành, tiên học lễ, hậu học văn.

“Tôi dẫn chứng tại Nhật Bản coi giáo dục đạo đức là cốt lõi; cốt lõi giáo dục ở Đức là nhân bản thực tiễn; giáo dục Pháp là sau phổ thông đủ đi làm. Vậy nếu cần đúc rút một câu ngắn gọn về triết lý giáo dục Việt Nam thì đó là gì thưa Bộ trưởng?”, ĐB chất vấn.

Về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói: Để trả lời câu hỏi này phải có một hội thảo khoa học thì Bộ trưởng mới có câu trả lời. Tôi đề nghị Bộ trưởng trao đổi thêm với ĐB Nguyễn Thanh Hải.

Đạo đức giáo viên do đầu vào sư phạm quá dễ?

ĐB Nguyễn Thị Thu Dung chất vấn: Bộ trưởng có nói tình trạng xuống cấp đạo đức một bộ phận giáo viên, học sinh, chất lượng đầu vào. Gần đây, có những sự cố về đạo đức giáo viên có liên quan đến việc tuyển sinh đầu vào ngành sư phạm quá dễ dàng.

“Bộ trưởng có quan điểm gì về ý kiến của tri cho rằng cần quy định điều kiện được xét tuyển khối sư phạm như hình thức, chuẩn phát âm, học lực, đi đôi với bố trí việc làm cho sinh viên trong khi tốt nghiệp?” ĐB Dung hỏi.

Trả lời câu hỏi, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nói: Vấn đề chất lượng đầu vào sự phạm là có thật, một số vấn đề yếu sẽ dẫn đến quá trình đào tạo vào và ra có liên quan. Riêng, sự phạm là ngành có đặc thù, chúng tôi đang chuẩn bị để có những đề xuất, rồi cùng các trường ngoài điểm ra còn có những cái chuẩn để tuyển sinh như sư phạm nghệ thuật. Tôi tiếp thu ý kiến đại biểu về vấn đề này.

Giơ biển tranh luận, ĐB Phạm Đình Cúc cho hay, Bộ trưởng chưa trả lời câu hỏi trước đó của ông về chất lượng đầu vào của ngành sư phạm.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thừa nhận, mùa tuyển sinh năm ngoái có trường hợp chỉ 3 điểm cũng đỗ vào cao đẳng sư phạm, còn với các trường Đại học sư phạm thì hầu hết điểm đầu vào đều trên điểm sàn (15 điểm), một số trường tốt điểm đầu vào trên 20 điểm.

"Chất lượng đầu vào ngành sư phạm thấp là vấn đề rất báo động", Bộ trưởng Giáo dục thừa nhận và cho rằng, giáo viên sư phạm là "máy cái" nên chất lượng đầu vào sẽ ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục nói chung.

Tư lệnh ngành GD&ĐT cho hay, Bộ đã rút kinh nghiệm và thống nhất với các trường sư phạm đề ra quyết tâm nâng cao chất lượng đầu vào. Cụ thể, chỉ xét tuyển hồ sơ giỏi khi tuyển sinh viên vào đại học sư phạm, với các trường cao đẳng hồ sơ phải đạt khá.

Giáo dục đại học của Việt Nam thực sự đang đứng ở đâu?

Tại phiên chất vấn, ĐB Mai Thị Phương Hoa  đặt vấn đề, báo cáo kết quả đổi mới giáo dục của Việt Nam được các nước và tổ chức quốc tế ghi nhận đánh giá cao, Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá Việt Nam là 7-10 hệ thống giáo dục hàng đầu của thế giới nằm ở khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, trong đó có sự phát triển đặc biệt ấn tượng của hệ thống giáo dục Trung Quốc và Việt Nam. Chúng tôi cũng vui mừng về sự đánh giá này của Ngân hàng thế giới.

ĐB chia sẻ: Tuy nhiên, về giáo dục đại học thì tôi rất băn khoăn bởi vì trong báo cáo của Bộ cũng đã thể hiện chất lượng giáo dục đại học chưa thực sự cao, hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ phục vụ cộng đồng còn hạn chế.

“Việt Nam có gần 300 trường đại học nhưng chỉ có 5 trường có tên trong bảng xếp hạng 500 trường đại học châu Á. Bộ trưởng có ý kiến gì về đánh giá của WB? Nền giáo dục đại học của chúng ta thực sự đứng ở đâu trong bảng xếp hạng của khu vực, của Châu Á và thế giới? Bộ trưởng có giải pháp gì để nâng cao thứ hạng của giáo dục đại học Việt Nam?”, ĐB chất vấn.

Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thẳng thắn thừa nhận: Về chất lượng giáo dục đại học thì có một số trường, một số nhóm ngành tốt, nhưng về cơ bản, giáo dục đại học chúng ta thấp, chưa đạt yêu cầu, đặc biệt trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0.

Tư lệnh ngành GD&ĐT cho hay, nguyên nhân trước tiên là chương trình đào tạo còn lạc hậu, vẫn chủ yếu là do thầy cô xây dựng, chứ chưa nghiên cứu xây dựng căn cứ vào nhu cầu của thị trường. Chúng tôi so sánh các nước có nghiên cứu thì tỉ lệ tiến sĩ ở các trường đại học 40-50%, thậm chí 60-70% (trong khi đó ở ta mới chỉ 22-23%). Cơ sở vật chất ở các trường đại học của chúng ta còn hạn chế, chưa đủ để nghiên cứu chất lượng cao; học phí còn rất thấp so với các nước. Với chi phí có thể gọi là thấp thì chất lượng đại học rất khó mong đợi.

Bộ trưởng khẳng định: “Tới đây chúng tôi sẽ phân loại các trường đại học chứ không bình quân, dàn trải mà sẽ cơ cấu lại, những trường chất lượng cao thì giữ lại, những trường chất lượng thấp thì phải nâng cao chất lượng, thậm chí phải giải thể. Tự chủ là một trong những "điểm nghẽn" khiến các trường không phát huy được nội lực, tâm điểm của Bộ là sẽ thực hiện hiệu quả tự chủ đại học”.

So với thế giới thì chất lượng đại học của chúng ta đạt thấp. Gần đây, chúng ta có 5 trường được xếp hạng trong số 500 trường đại học ở châu Á, chúng ta cũng có những trường được xếp vào số 150 trường đại học châu Á. Gần đây, theo thông tin tôi được biết, bắt đầu có 2 trường lọt vào top 1000 trường tốt nhất thế giới. Tới đây sẽ tăng cường kiểm định chất lượng, phân loại trường đại học, Bộ cũng sẽ tham mưu Chính phủ đầu tư vào những trường trọng điểm, những ngành trọng điểm vào những trường, những ngành xuất sắc.

200.000 sinh viên tốt nghiệp có phải lao động chất lượng cao?

ĐB Phan Thị Mỹ Dung chấn vấn Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Bộ Giáo dục Đào tạo báo cáo hiện tại còn một tỷ lệ không nhỏ 200.000 sinh viên tốt nghiệp đại học không có việc làm. Trong khi đó, ngành lao động báo cáo nước ta đang thiếu một nguồn lớn lao động chất lượng cao. Vậy sinh viên tốt nghiệp đại học có phải là nguồn lao động chất lượng cao không? Nếu phải là chất lượng cao thì tại sao sinh viên ra trường vẫn thất nghiệp, phải chăng chất lượng đào tạo chưa tốt? Sự liên kết nào giữa ngành giáo dục và ngành lao động trong việc giải quyết vấn đề việc làm?

Trả lời câu hỏi, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết: Sinh viên tốt nghiệp đại học thì chúng ta gọi là lao động chất lượng cao. Nhưng trong cái cao này vẫn có cái chất lượng chưa đạt chuẩn đại học. Tôi đồng ý có việc nhiều sinh viên trong số 200.000 sinh viên ra trường không có việc làm có chất lượng không đảm bảo. Nhưng hầu hết sinh viên có chất lượng nhưng vẫn chưa kiếm được việc làm do nhiều nguyên nhân.

Tới đây, Bộ Giáo dục sẽ phối hợp với Bộ Lao động để phối hợp chặt chẽ hơn trong việc dự báo thị trường lao động với chỉnh sửa lại chương trình đào tạo cho tốt. Việc này sẽ hạn chế được tình trạng sinh viên ra trường không có việc làm.

Về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói: Về câu hỏi của ĐB Phan Thị Mỹ Dung, Bộ trưởng Nhạ sẽ phối hợp với Bộ trưởng Đào Ngọc Dung để trả lời thêm bằng văn bản. Ý ĐB là trong lúc đất nước cần nguồn nhân lực chất lượng cao thì hiện nay có 200.000 sinh viên tốt nghiệp đại học không có việc việc.

“ĐB muốn hỏi số sinh viên đó có phải lao động chất lượng cao không, nếu không phải thì do chất lượng đào tạo chưa cao. Và sự liên kết giữa đào tạo và cung ứng lao động là có vấn đề. Tôi đề nghị Bộ trưởng phải làm rõ”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh.

Không để "con sâu làm rầu nồi canh"

Chất vấn Bộ trưởng, ĐB Đặng Hoàng Tuấn (đoàn Long An) nêu quan điểm: Thời gian qua, các thầy cô đều mẫu mực, nhưng cũng có những trường hợp gây bức xúc, như cô giáo bắt học sinh uống nước giặt giẻ lau bảng, hoặc phải quỳ hàng tiếng trên bục giảng... Những hiện tượng này có phải do thầy cô chịu quá nhiều áp lực nên có hành xử không phù hợp không, Bộ trưởng có giải pháp nào? ĐB Đặng Hoàng Tuấn hỏi.

Đối với hiện tượng xuống cấp đạo đức của một bộ phận thầy cô, Bộ trưởng nhấn mạnh: Các thầy cô nhìn chung đều yêu trường, mến trẻ, nhưng xuất hiện một số giáo viên không chỉ ảnh hưởng đến trường, mà còn ảnh hưởng đến thuần phong, mỹ tục.

Nguyên nhân có nhiều, từ xã hội, truyền thông..., trong đó có nguyên nhân đến từ ngành, vì tuyển chọn chưa sát sao nên có tuyển thầy cô kém năng lực, bộc phát. “Số báo chí đưa ra chưa hết, thực tế còn nữa”, Bộ trưởng cho biết.

Cũng theo Bộ trưởng, sự lên án của xã hội, báo chí đối với hành vi phi nhân tính đã cảnh tỉnh với thầy cô này, là cảnh tỉnh trách nhiệm của trường. Tất nhiên, một cô giáo cả kỳ không nói từ nào thì Hội đồng sư phạm, Hội đồng trường phải xem xét trách nhiệm của mình. Những hiện tượng này có một phần vì áp lực. “Cộng đồng giáo viên gần đây chịu áp lực lớn và tôi thường xuyên động viên các thầy cô”, Bộ trưởng nêu thực tế và chỉ rõ: “Chúng ta phải minh bạch, không vì thiểu số mà đánh đồng, cũng như phải kiên quyết không để “một con sâu làm rầu nồi canh”.

Dù nhận định vậy, song Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, giải pháp khắc phục là “đưa vào trong chương trình đào tạo môn giáo dục đạo đức”. Thực tế “khi đưa môn giáo dục công dân - đạo đức vào chương trình thi, học sinh đã đăng ký, quan tâm nhiều hơn”, Bộ trưởng tổng kết.

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ trưởng cho biết “sẽ nhấn mạnh về giáo dục công dân, đào tạo con người”, đồng thời khẳng định, “gốc của vấn đề là đào tạo giáo viên”. Với tư cách tư lệnh ngành GDĐT, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cũng “xin nhận trách nhiệm đối với hạn chế trong đào tạo giáo viên, cả về chất lượng và kỹ năng”.

Cuối giờ sáng, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam có 15 phút để giải đáp, làm rõ thêm một số chất vấn của đại biểu.

Theo Chủ tịch Quốc hội, hết buổi sáng vẫn còn 59 đại biểu chờ tranh luận và chất vấn.