Rùa Hoàn Kiếm được xác định là loài rùa quý hiếm nhất thế giới. Hiện chỉ có 4 cá thể được ghi nhận, trong đó, 1 cá thể ở vườn thú Tô Châu (Trung Quốc) và 3 cá thể tại Việt Nam. Hiện nay cá thể rùa Hoàn Kiếm duy nhất ở Trung Quốc đã qua đời, vì vậy hy vọng bảo tồn loài vật quý hiếm này chỉ còn ở Việt Nam.
Rùa Hoàn Kiếm là loài rùa mai mềm cỡ lớn, chúng không có lớp xương cứng bao bọc bên ngoài cơ thể như những loài rùa mai cứng khác. Thay vào đó, chúng có một hệ thống các xương liên kết với nhau dạng đĩa để bảo vệ lưng và một lớp da với diềm mai mềm bao bọc bên ngoài.
Sau hơn 1 thập kỷ phát hiện và bảo tồn, mới đây ngày 22/10, bộ phận thường trực của Tổ bẫy bắt rùa đã bắt được 1 cá thể rùa tại hồ Đồng Mô trong vị trí lưới quây sẵn.
Để xác định chính xác tên loài đối với cá thể này, Tổ công tác cùng các chuyên gia trong và ngoài nước thống nhất kiểm tra hình thái (cân, đo) và lấy mẫu cá thể rùa bao gồm mẫu máu, mẫu mô… gửi đi xét nghiệm.
Kết quả kiểm tra, cá thể rùa này nặng 86kg, chiều dài mai 99,5cm, rộng mai là 75,5cm. Kích thước lớn nhất từng được ghi nhận về loài này dài hơn 1m và nặng hơn 150kg.
Rùa Hoàn Kiếm có thể sống tới hơn 100 tuổi.
Bằng phương pháp siêu âm, các chuyên gia đã xác định được đây là cá thể rùa cái. Qua hình ảnh siêu âm cho thấy bên trong cơ thể của cá thể rùa này có các nang trứng đang phát triển, cho thấy cá thể này vẫn đang trong độ tuổi sinh sản.
Bằng phương pháp phân tích gen đã khẳng định cá thể rùa này 99,99% là rùa Hoàn Kiếm (Rafetus swinhoei). Giám định động vật được thực hiện bởi Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và phân tích gen độc lập của Phòng Tài nguyên Thiên nhiên và Bảo tồn, Viện Tài nguyên môi trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội.
Sau khi lấy mẫu phân tích, cá thể rùa này đã được thả lại về hồ Đồng Mô