Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa thông báo kết luận về việc thực hiện đề án tái cơ cấu, xử lý nợ xấu ngân hàng giai đoạn 2013-2017. Trong đó, Công ty Quản lý tài sản (VAMC) bị thanh tra chỉ ra những hạn chế, thiếu sót, vi phạm trong quá trình xử lý nợ xấu.
Theo thông báo KLTT, với chủ trương về nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức tín dụng, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt các đề án về tái cơ cấu (gồm Đề án 254, Đề án 843 và Đề án 1058). Trên cơ sở đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành một số văn bản, tạo cơ sở pháp lý cho thực hiện cơ cấu lại ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu.
Kết luận cho biết, mô hình Công ty Quản lý tài sản (VAMC) với vai trò là công cụ đặc biệt của Nhà nước nhằm xử lý nợ xấu, lành mạnh hóa tình hình tài chính, giảm rủi ro cho tổ chức tín dụng (TCTD). Tuy nhiên, các chính sách đảm bảo hoạt động cho VAMC chưa hoàn chỉnh, thiếu nguồn lực, thẩm quyền và các cơ chế để xử lý nhanh nợ và tài sản đảm bảo, ảnh hưởng đến hoạt động mua bán nợ tại VAMC.
Cùng với đó, cơ chế, hoạt động mua bán nợ xấu lần đầu được thực hiện nên việc triển khai còn gặp nhiều khó khăn như quy định chưa cụ thể, một số điều kiện, chủ yếu về tài sản đảm bảo (TSĐB) chưa thống nhất, ảnh hưởng đến việc tuân thủ các điều kiện pháp lý TSĐB khi mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt (TPĐB).
Cụ thể, tính đến ngày 31/12/2017, VAMC đã mua 26.274 khoản nợ của 16.835 khách hàng tại 42 TCTD, với tổng dư nợ gốc nội bảng là 309.711 tỷ đồng, giá mua nợ bằng TPĐB là 279.255 tỷ đồng. Sự phối hợp của VAMC với các TCTD đã góp phần trong việc đưa nợ xấu toàn ngành ngân hàng tại thời điểm cuối năm 2017 về mức dưới 3%.
TTCP phát hiện 34 hồ sơ mua nợ xấu của 13 ngân hàng tại thời điểm bán nợ cho VAMC có vi phạm, trong đó 59% hồ sơ có TSĐB không còn đầy đủ tính hợp pháp, còn lại TSĐB chưa được định giá hoặc việc định giá hết hiệu lực
Tuy nhiên, qua kiểm tra một số hồ sơ việc mua nợ xấu bằng TPĐB của VAMC cho thấy, trong công tác xây dựng kế hoạch mua nợ, việc tổng hợp, đánh giá tỷ lệ nợ xấu của TCTD, số liệu nợ xấu của TCTD chủ yếu được tổng hợp trên cơ sở thông tin trao đổi bằng điện thoại giữa VAMC và Cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng (TTGSNH) là chưa đảm bảo tính minh bạch, khách quan, thiếu các văn bản, tài liệu pháp lý để chứng minh.
Về việc chấp hành quy định về điều kiện tài sản bảo đảm (TSBĐ) của khoản nợ xấu bán nợ cho VAMC, kiểm tra 13 hồ sơ mua nợ bằng TPĐB tại VAMC phát hiện một số bất cập, thiếu sót, vi phạm như: TSBĐ của khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa đáp ứng điều kiện mua nợ, ảnh hưởng đến giá trị khấu trừ của TSBĐ khi trích lập dự phòng rủi ro (DPRR) cụ thể; TSBĐ của khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa được định giá bởi tổ chức thẩm định giá độc lập, ảnh hưởng đến giá trị khấu trừ của TSBĐ khi trích lập DPRR cụ thể; Việc NHNN quy định điều kiện khoản nợ xấu bán cho VAMC không quy định cụ thể về giá trị TSBĐ so với khoản nợ bán nên còn có bất cập.
Đơn cử như hồ sơ khoản nợ của Công ty TNHH Phúc Quang Hồng Anh tại BIDV; hay hồ sơ khoản nợ nhóm khách hàng Công ty CP Địa ốc Sài Gòn M&C, Công ty CP Tư vấn ĐTXD & TM Minh Quân, Công ty CP Đầu tư Liên Phát, Công ty CP Tân SUPERDECK - M&C tại MSB…
Một số TSBĐ của khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa được định giá bởi tổ chức thẩm định giá độc lập. Như khoản nợ của Công ty CP Đầu tư y tế Việt Nam tại BIDV; khoản nợ của Công ty TNHH Hùng Vương Huế tại BacABank; khoản nợ của Công ty CP Đầu tư xây dựng và Phát triển hạ tầng Phú An.
Đặc biệt, khoản nợ của Công ty CP Đầu tư tài chính Á Châu tại Sacombank thời điểm cho vay không có TSBĐ (vay tín chấp). Tuy nhiên, đến thời điểm bán nợ cho VAMC, TCTD và khách hàng ký bổ sung TSBĐ giá trị 2 tỷ đồng/giá trị khoản vay 90,3 tỷ đồng, nhưng vẫn được xác định là đáp ứng điều kiện có TSĐB để bán nợ cho VAMC. Đồng thời, kiểm tra pháp lý TSBĐ của 38 hồ sơ mua nợ xấu bằng TPĐB tại 6 TCTD, tương ứng với mệnh giá TPĐB được tái cấp vốn là 11.538 tỷ đồng, thì phát hiện 34 hồ sơ mua nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC có vi phạm.
Trong đó 20 hồ sơ có TSBĐ không còn đầy đủ tính hợp pháp, hợp lệ về điều kiện mua nợ xấu bằng TPĐB; 14 hồ sơ có chứng thư/biên bản thẩm định giá TSBĐ đã hết hiệu lực nhưng chưa được định giá lại hoặc TSBĐ chưa được định giá. Điều này ảnh hưởng đến việc xác định giá trị khấu trừ của TSBĐ khi trích lập dự phòng rủi ro cụ thể, phản ánh không đúng giá mua khoản nợ và mệnh giá TPĐB dùng để vay tái cấp vốn.
Ngoài ra, việc mua bán TPĐB tại VAMC có tình trạng tài sản bảo đảm (TSBĐ) của khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa đáp ứng điều kiện mua nợ theo quy định, không đầy đủ hồ sơ chứng minh tính hợp pháp hợp lệ, TSBĐ chưa được định giá theo quy định, ảnh hưởng đến giá trị khấu trừ của TSĐB khi trích lập DPRR. Bên cạnh đó, việc mua bán nợ xấu còn có những vi phạm bất cập như việc VAMC mua 5 khoản nợ của LPBank bằng TSBĐ (dự nợ 1.032 tỷ đồng) khi chưa được phân loại là nợ xấu; Sacombank và khách hàng vay vốn bổ sung TSBĐ nhưng giá trị nhỏ hơn so với dư nợ của khoản nợ xấu không có TSBĐ nhằm đáp ứng điều kiện “có tài sản đảm bảo” để bán nợ cho VAMC. Sacombank bán TSBĐ là quyền tài sản phát sinh từ Dự án khu nhà ở Long Bình khi chưa có quyền của khách hàng theo quy định...
Bên cạnh đó, việc theo dõi thu hồi nợ xấu của VAMC chưa sát, để ABBank thu nợ nhưng không nộp kịp thời vào tài khoản của VAMC. Một số TCTD vi phạm quy định về mua, bán nợ bằng TPĐB nhưng VAMC chưa xử lý và kiến nghị NHNN xử lý theo thẩm quyền.
Đáng chú ý, VAMC và TCTD được VAMC ủy quyền đã miễn giảm lãi cho 5 khách hàng với số tiền 81,24 tỷ đồng khi hồ sơ miễn giảm không có phương án trả nợ, không cơ phương án cơ cấu lại tài chính, hoạt động khả thi là không đúng pháp luật. Bên cạnh đó, một số hồ sơ không thực hiện đầy đủ thủ tục, miễn giảm lãi, TCTD chưa được VMAC ủy quyền theo dõi, xử lý nợ đã miễn giảm cho khách hàng; VIB miễn, giảm 87 tỷ đồng cho khách hàng khi chưa có ủy quyền của VAMC là không đúng quy định. Từ năm 2014-2016, VAMC không kiểm tra việc TCTD thực hiện việc miễn, giảm lãi theo ủy quyền của VAMC theo quy định.
|
TTCP kết luận, kế hoạch mua nợ bằng TPĐB tại VAMC chưa đảm bảo minh bạch, khách quan, thiếu tài liệu pháp lý để chứng minh. Nhận định về nguyên nhân của những khuyết điểm, bất cập trên, TTCP cho rằng, lãnh đạo NHNN, một số đơn vị chức năng của cơ quan này, VAMC thực hiện chưa nghiêm túc nhiệm vụ trong tham mưu, xây dựng cơ chế, thẩm định, phê duyệt và giám sát việc tái cơ cấu, xử lý nợ xấu. Bên cạnh đó, một số ngân hàng không thực hiện nghiêm quy định, chỉ đạo của NHNN về thực hiện phương án tái cơ cấu, xử lý nợ xấu. Số nhà băng này cũng không phản ánh đúng thực trạng, đưa ra giải pháp cơ cấu lại chưa phù hợp, dẫn tới phải chỉnh sửa phương án nhiều lần và chậm được phê duyệt. Số khác vi phạm quy định về cấp tín dụng, hạch toán lãi dự thu trong quá trình tái cơ cấu. Từ các kết luận trên, cơ quan thanh tra kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo NHNN khắc phục những tồn tại; kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu giai đoạn 2012-2015, cá nhân, tập thể, đơn vị liên quan về những khuyết điểm trong thực hiện cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, xử lý nợ xấu. Đồng thời, NHNN cũng cần rà soát, hoàn thiện thể chế, chấn chỉnh quản lý, hoàn thiện đề án cơ cấu lại tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu trong giai đoạn tới. Các tổ chức tín dụng khắc phục tồn tại, khuyết điểm, vi phạm, xem xét xử lý trách nhiệm đơn vị, cá nhân thuộc thẩm quyền. TTCP đề nghị VAMC rà soát vai trò trong tham gia xử lý nợ xấu, chấn chỉnh trong việc mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt để thực hiện đúng quy định, rà soát các vi phạm phát hiện qua thanh tra để khắc phục các tồn tại. |
