Gia tăng số vụ điều tra về phòng vệ thương mại
Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, tính đến giữa năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với hơn 291 vụ việc PVTM từ các thị trường xuất khẩu trên thế giới. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, hàng hóa xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt với 14 vụ việc phòng vệ thương mại nước ngoài mới khởi xướng, phát sinh từ 9 thị trường (tăng 1 vụ so với cùng kỳ năm 2024). Mỹ vẫn là nước điều tra nhiều nhất với 6 vụ việc.
Chế biến cá tra xuất khẩu. Ảnh minh họa
Bên cạnh các vụ việc mới, Chính phủ và các hiệp hội ngành hàng, DN Việt Nam tiếp tục phải xử lý hơn 100 vụ việc từ những năm trước đang trong quá trình điều tra, rà soát áp dụng biện pháp. Đơn cử, có những biện pháp đã được áp dụng hơn 20 năm như lệnh áp thuế chống bán phá giá của Mỹ với cá tra, basa, tôm nước ấm vẫn được rà soát hàng năm.
Đánh giá về vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải thông tin: những năm gần đây, các cuộc điều tra không chỉ gia tăng về số lượng, mà còn trở nên phức tạp hơn khi nhiều quốc gia điều tra các nội dung mới chưa có tiền lệ. Cùng với đó, sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng. Những vụ việc này khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt là nguy cơ mất thị phần tại các thị trường trọng điểm, gia tăng chi phí pháp lý và ảnh hưởng đến uy tín của DN.
Việt Nam đã ký kết và tham gia 17 hiệp định thương mại tự do, hạ dần mức thuế nhập khẩu trung bình đối với hàng hóa nhập khẩu. Tuy nhiên, một số hàng hóa nhập khẩu do không thể cạnh tranh được với hàng Việt nên đã có những hành vi cạnh tranh không công bằng như bán phá giá nhằm chiếm lĩnh thị phần và làm suy yếu vị thế của các DN Việt.
Để xử lý tình trạng này, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Chu Thắng Trung cho biết, Việt Nam có các công cụ PVTM nhằm điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM, khôi phục lại môi trường cạnh tranh công bằng và bảo vệ ngành sản xuất trong nước.
Đến nay, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra 59 vụ việc PVTM và có 31 biện pháp PVTM hiện vẫn đang còn hiệu lực. Các biện pháp này đã mang lại lợi ích thiết thực, bảo vệ và tạo điều kiện cho việc hình thành và phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp xây dựng, công nghiệp tiêu dùng như luyện kim, hóa chất, vật liệu xây dựng, chế biến nông sản.
Nâng cao năng lực ứng phó, giảm thiểu rủi ro
Thời gian tới, các biện pháp PVTM như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ, chống lẩn tránh các biện pháp PVTM sẽ đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng, phân tích sâu sắc để bảo đảm tuân thủ các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng như các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia.
Đáng chú ý, sự gia tăng các vụ việc PVTM từ các đối tác quốc tế sẽ yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực pháp lý, cải thiện chất lượng sản phẩm và minh bạch trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, việc ứng phó với những thay đổi nhanh chóng trong chính sách thương mại toàn cầu, đặc biệt là các xu hướng bảo hộ mới cũng sẽ tạo ra áp lực lớn đối với cơ quan quản lý Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp.
Do đó, để vượt qua những thách thức này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan nhằm xây dựng chiến lược PVTM hiệu quả, đồng thời tăng cường năng lực cạnh tranh của hàng Việt trên thị trường quốc tế.
Để nâng cao năng lực PVTM, ông Chu Thắng Trung cho hay, trong năm 2025, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) tiếp tục nghiên cứu và dự báo xu hướng thương mại toàn cầu để kịp thời nhận diện các rủi ro tiềm ẩn. Song song đó, Cục đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ về kỹ năng xử lý các vụ việc PVTM; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu hiện đại, tích hợp thông tin về các biện pháp PVTM của các nước và tăng cường hợp tác quốc tế để trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực ứng phó.
Bên cạnh đó, Cục chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về PVTM cho cộng đồng DN, nhằm chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Những giải pháp này không chỉ hướng tới việc củng cố nội lực, mà còn nhằm bảo đảm Việt Nam duy trì vị thế vững chắc trên trường quốc tế trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng.
Trong bối cảnh pháp lý và rào cản thương mại ngày càng phức tạp, DN cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm, bảo đảm chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao hơn nữa hàm lượng giá trị gia tăng trong sản phẩm. Đồng thời, cập nhật thường xuyên các quy định pháp lý, chính sách thương mại của thị trường nước ngoài để giảm thiểu rủi ro và tránh vi phạm. Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải |