Sau những trận mưa đầu mùa hạ là lúc các loại nấm tự nhiên sinh sôi và phát triển mạnh. Bên cạnh những loài nấm ăn được, có không ít các loại nấm độc và cực độc. Vừa qua, lại xảy ra rất nhiều vụ ngộ độc vì ăn nấm độc phải cấp cứu tại bệnh viện. Những vụ ngộ độc này nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến mất mạng.
Ngày 9/2, tại Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai diễn ra buổi chia sẻ thông tin về công tác phòng chống ngộ độc nấm cho các cơ quan báo chí.
Ảnh minh họa.
Tại buổi gặp này, BS Nguyễn Trung Nguyên – Phụ trách trung tâm chia sẻ: “Sở dĩ có buổi gặp này là vì chúng tôi - những người làm bác sĩ không muốn chứng kiến những vụ ngộ độc do nấm đau lòng như những năm trước. Hơn nữa, chúng ta cần phải đi trước một bước để người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc miền núi biết để đề phòng, chứ như mọi năm chỉ đến khi có ca ngộ độc thì mới tuyên truyền là quá muộn”.
Cũng tại buổi chia sẻ thông tin này, TS Nguyễn Tiến Dũng (Trung tâm chống độc) cho rằng đây là thời điểm bắt đầu ấm lên, và xuất hiện những cơn mưa, vì thế các loại nấm rừng phát triển rất mạnh. Đó chính là nguyên nhân xảy ra các vụ ngộ độc nấm nếu người dân đi rừng, hái những loại nấm này về ăn.
Theo TS Dũng, tỷ lệ tử vong do nấm độc thường rất cao (khoảng trên 50% ca nhập viện), thường hay xảy ra với đồng bào dân tộc miền núi như: Hà Giang, Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang...
“Tôi còn nhớ mãi một ca ngộ độc nấm ở xã Quang Vinh, huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng xảy ra cách đây vài năm về trước. Cả gia đình có 9 người bị ngộ độc nấm thì có đến 8 người tử vong. Hay ca ngộ độc nấm ở Thái Nguyên hồi năm 2014 cũng là hồi chuông cảnh tỉnh đối với nhiều người dân khi sử dụng các loại nấm hoang, nấm dại ở trong rừng”, TS Nguyên chia sẻ.
Đối với những trường hợp bị ngộ độc nấm, TS Dũng cho biết, họ thường có những dấu hiệu về đường tiêu hóa, sau khi ăn bị nôn, ỉa chảy. Những loại nấm độc có những dấu hiệu rối loạn đường tiêu hóa sớm thường không gây nguy hại cho sức khỏe bằng nấm có biểu hiện muộn. Ngộ độc các loại nấm này chỉ cần truyền dịch sẽ khỏi.
“Những loại nấm có những biểu hiện muộn sau 6 tiếng lại rất nguy hiểm, dễ mất mạng. Bởi vì triệu chứng của nó thường mơ hồ, có đi ngoài, nôn nhưng tự cầm sau đó. Khi các triệu chứng quay lại có thể gây tổn thương gan, thận suy đa tạng và tử vong. Đã từng có gia đình 5 người tại Thái Nguyên cả nhà nhập viện tỉnh táo. Nhưng sau đó vài giờ đã có những tổn thương gan”, TS Dũng nói.
Về việc phân biệt các loại nấm độc, TS Dũng cho rằng, ngay cả các bác sĩ cũng rất khó có thể phân biệt được đâu là nấm độc và đâu là nấm không có độc tố. Vì nấm độc cũng có nón, thân, dễ giống như nấm không độc. Thậm chí có một số loại nấm độc tán trắng có hình dáng màu trắng trông rất đẹp và rất ngon.
“Những loại nấm gây ngộ độc nặng thường có chất amatoxin. Khi người bệnh ăn phải, nếu sau 6h mới xuất hiện triệu chứng thì rất nguy hiểm, thậm chí là tử vong nếu không được đưa đến bệnh viện kịp thời”, TS Dũng cảnh báo.
Bởi vậy, để tránh ngộ độc người dân tuyệt đối không nên ăn nấm lạ, không ăn các loại nấm hái trên rừng, trên đồng ruộng. Đầu xuân mọi người thường đi du lịch nhiều, vì vậy không nên mua nấm rừng về ăn, ngay cả khi loại nấm đó được giới thiệu là nấm hương rừng...
Xử lý khi bị ngộ độc nấm
- Khi bị ngộ độc nấm cần gây nôn sau đó uống nhiều nước, chỉ gây nôn khi bệnh nhân còn tỉnh táo sau đó đưa bệnh nhân đi cấp cứu kịp thời.
- Gây nôn bệnh nhân bằng cách cho uống nước dùng bàn chải đánh răng đưa sâu vào cuống lưỡi gây nôn gay lập tức.
- Cho bệnh nhân ngộ độc uống than hoạt tính.
- Sau khi sơ cứu bệnh nhân xong nên đứa bệnh nhân tới bệnh viện và mang theo loại nấm đã từng ăn.
Một số biểu hiện ngộ độc nấm
Có nhiều loại nấm độc với các độc chất khác nhau. Do đó, biểu hiện của ngộ độc nấm cũng khác nhau. Nấm chứa độc tố muscarin cholin thường gây rối loạn tiêu hóa và trụy tim mạch; nấm chứa chất myceto atropin gây rối loạn thần kinh. Người ăn phải loại nấm độc chỉ chứa muscarin thì biểu hiện bị ngộ độc nhẹ hơn, thường chỉ là các rối loạn tiêu hóa, tăng tiết nước bọt, ra mồ hôi nhiều... sau đó bệnh nhân bình phục. Trái lại, người ăn phải loại nấm có chứa độc tố phalin bị tử vong trong hầu hết các trường hợp. Nghiên cứu cho thấy: độc tố phalin gồm 3 yếu tố, yếu tố gây tan huyết, bị phân hủy ở nhiệt độ 60oC; yếu tố gây triệu chứng thần kinh, bền vững ở nhiệt độ 100oC; yếu tố thứ 3 giống cholin, gây rối loạn tiêu hóa.
Triệu chứng ngộ độc phalin xuất hiện chậm từ 8-10 giờ sau khi ăn nấm nên rất nguy hiểm, vì khi đã có các triệu chứng lâm sàng thì các chất độc đã xâm nhập vào máu. Biểu hiện ngộ độc cũng ở các mức độ khác nhau: nhẹ thì chỉ nôn mửa, tiêu chảy có thể lẫn máu, nặng hơn thì đau bụng dữ dội, vã mồ hôi, bí đái; bệnh nhân sợ hãi, im lặng, nhưng tỉnh táo cho đến lúc chết và thường tử vong sau 4-5 ngày kể từ lúc ăn nấm.
Cách phân biệt nấm độc
Phương pháp đơn giản và được ứng dụng nhiều nhất trong thực tế là nhận biết hình thái, so sánh nấm độc và nấm không độc.
Cây nấm có 3 bộ phận: mũ, thân và chân nấm. Ở các loại nấm khác nhau thì hình thái, kết cấu 3 bộ phận đó cũng khác nhau. Màu sắc, mùi vị của nấm cũng rất đa dạng. Trong đó, các loại nấm độc thường có màu sắc sặc sỡ, mùi vị thối, đắng, hắc...
Họ nấm Amanita: thường có nhiều màu như trắng, vàng, nâu, xanh, lục... Đặc điểm cơ bản để phân biệt Amanita với các loài khác là nấm Amanita có đài (bao) ở chân nấm.
Loại nấm Entoloma lividum rất giống nấm rơm, chỉ khác là chân cuống không có đài nấm. Nấm Entoloma lividum thường mọc trên bãi đất trong rừng, trên đất sét, có 2-3 cây nấm ở một chỗ. Mũ nấm chất thịt, hình lồi rồi phẳng, đường kính 8-20cm; bờ cuốn vào trong, màu nâu nhạt hoặc xám; giữa có núm dày và rắn; có phấn, phiến nấm rời, màu xám vàng, bao tử màu hồng xám; cuống mập và to, lúc đầu đặc, sau xốp, hình ống tròn hoặc có vảy ở chân cuống, mặt có dọc trắng, vảy vàng, thịt trắng.
Khi đi hái nấm hoặc khi chế biến nấm cần lấy mẩu giấy trắng hứng bào tử nấm từ mũ nấm rơi xuống để giúp chúng ta có thể phân biệt với nấm độc.
Một điểm cần chú ý là: nấm là môi trường dinh dưỡng lý tưởng cho nhiều loại vi sinh vật. Cho nên dù đối với những loại nấm không độc, nhưng hái về để lâu mới ăn hoặc nấm đã hỏng, bị nhiễm bẩn mới sử dụng cũng dễ gây ngộ độc.
Ngược lại, có một số loài nấm có chứa chất độc nhưng chất độc đó không tan trong dịch vị dạ dày nên cũng không gây ngộ độc. Nhưng các chất độc này lại tan trong rượu nên khi ăn nấm mà lại uống rượu thì cũng dễ bị ngộ độc.
