Doanh nghiệp FDI liên tục báo lỗ: Dấu hiệu chuyển giá, né thuế

Liên tục lỗ nhưng vẫn mở rộng sản xuất

Dư luận đang dành sự quan tâm đặc biệt xung quanh những điểm bất thường trong báo cáo kết quả tổng hợp, phân tích báo cáo tài chính năm 2023 của DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) do Bộ Tài chính vừa gửi Chính phủ. Mặc cho nước ta liên tục có nhiều ưu đãi thuế quan, tiền thuê đất, cải thiện môi trường đầu tư…

Nhưng về tổng quan, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, khả năng sinh lời của khối DN FDI năm 2023 giảm sút so với năm 2022. Cụ thể, doanh thu là 9,41 triệu tỷ đồng, giảm 4,3%; lợi nhuận sau thuế là 337.027 tỷ đồng, giảm 15,7%. Số nộp ngân sách Nhà nước giảm từ 197.087 tỷ đồng năm 2022 còn 193.238 tỷ đồng năm 2023.

Cần rà soát các chính sách về đầu tư để có cơ chế mới thu hút vốn ngoại hiệu quả hơn. Ảnh: Trần Việt

Đáng chú ý, tính đến 31/12/2023, số DN FDI báo lỗ là 16.292/28.918 DN, tăng 21,2%; số DN bị lỗ lũy kế là 18.140, tăng 15%; số DN bị lỗ mất vốn chủ sở hữu là 5.091, tăng 15,2%. Như vậy, cứ 2 DN FDI lại có hơn 1 DN bị thua lỗ. Thực tế, tình trạng DN FDI báo lỗ diễn ra nhiều năm nay. Số DN báo lỗ, lỗ lũy kế, lỗ mất vốn chủ sở hữu có chiều hướng gia tăng. Điều khó hiểu và dư luận đặt nghi vấn là nghịch lý nhiều DN báo lỗ liên tục nhiều năm, nhưng vẫn mở rộng quy mô vốn đầu tư, tập trung ở các lĩnh vực chế biến, chế tạo; bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ô tô, xe máy...

Dữ liệu của Bộ Tài chính cũng cho thấy điểm bất thường, đó là tổng tài sản của khối DN FDI có vốn chi phối là hơn 9.957.039 tỷ đồng (tăng 6,8% so với năm trước), các khoản vốn chủ sở hữu, vốn đầu tư của chủ sở hữu đều tăng, song lợi nhuận lại giảm. Đáng nói, lợi nhuận sau thuế giảm gần 16%, nên số tiền nộp ngân sách từ khu vực này giảm mạnh. Từ những con số mà Bộ Tài chính đưa ra và tình hình kinh doanh của khối DN FDI trong nhiều năm, dư luận đang đặt ra nghi vấn, có hay không dấu hiệu của chuyển giá, “lỗ giả, lãi thật”?

Nhìn nhận về thực trạng trên, TS. Lê Quốc Phương - nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin công nghiệp - thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, DN FDI bắt đầu vào đầu tư hoạt động ở nước ta từ năm 1988. Sau gần 40 năm, không thể phủ nhận những đóng góp rất lớn của khối DN này. Họ đã tạo việc làm cho hàng triệu lao động, đóng góp 3/4 giá trị xuất khẩu hàng năm, 25% ngân sách Nhà nước cho nước ta… Đặc biệt, khối DN FDI đã góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước ta dần sang công nghiệp, dịch vụ.

Ngược lại, nước ta cũng dành ưu đãi, điều kiện kinh doanh thuận lợi nhất cho khối DN này. Tuy nhiên, trong thời gian dài, các DN FDI vẫn báo lỗ triền miên, thậm chí cả những DN lớn có sản phẩm thống lĩnh thị trường ở Việt Nam. Đây là là hiện tượng bất thường trong kinh doanh và có thể là chiêu trò chuyển giá, “lỗ giả, lãi thật” để né thuế.

Cùng chung nhận định, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng, với con số hơn 50% DN FDI báo lỗ là con số đáng quan ngại và bất thường. Không có lý do gì để một DN kinh doanh thua lỗ triền miên, nhưng vẫn cố thủ ở lại để mở rộng sản xuất kinh doanh. Vì vậy, không thể không nghĩ đến việc chuyển giá, “lỗ giả, lãi thật” ở đây.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh chỉ ra, hiện nay điểm yếu của chúng ta là khâu kiểm soát, quản lý. Chúng ta không nắm được chính xác hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DN FDI, chỉ căn cứ vào báo cáo của họ là chính. Còn với DN, lợi nhuận là trên hết, DN nào cũng cố gắng giảm thiểu đóng thuế để tối ưu lợi nhuận.

Thực tế, vấn đề chuyển giá ở DN FDI là tồn tại và thách thức nhiều năm nay với các cơ quan chức năng. Cách thức chuyển giá điển hình mà các nhà đầu tư ngoài nước thường áp dụng là thông qua kê khai cao giá hàng hóa, nguyên vật liệu và cung ứng các dịch vụ hành chính, kỹ thuật… Hoặc chuyển giá thông qua các khoản vay từ công ty mẹ, công ty liên kết với chi phí lãi vay luôn vượt quá mức thông thường.