Tọa đàm "Giảm khí thải bằng chuyển đổi phương tiện xanh: Câu chuyện không phải dễ hay khó"

Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến 2035 Hà Nội phải đạt được hệ thống metro, Chính phủ cũng đã phê duyệt vào năm 2016, Hà Nội sẽ có hệ thống metro gồm 10 tuyến, tổng chiều dài cả đi ngầm lẫn đi nổi khoảng 400km. Đây là thách thức rất lớn. Bản thân chúng tôi cũng đã đặt 3 câu hỏi.

Một là làm gì để xây dựng 400km đường sắt metro giải quyết các vấn đề về đi lại cho người dân?.

Hai là nguồn kinh phí đầu tư từ đâu? Bởi vì thực hiện đề án đòi hỏi về nguồn vốn 55 tỉ đô la trong thời gian xây dựng ngắn, đến năm 2035 trong khi đất nước và hạ tầng giao thông khung còn nhiều vấn đề phải tập trung đầu tư như văn hoá, giáo dục, rác thải..

Ba là làm thế nào? 15 năm qua Hà Nội mới làm được 2 đoạn tuyến ĐSĐT, TP Hồ Chí Minh còn đang nỗ lực thực hiện tuyến số 1. Vướng mắc có rất nhiều nguyên nhân do cả chủ quan lẫn khách quan, đã được báo cáo các cấp ngành.

May mắn chúng tôi đã nhận được sự ủng hộ của cấp cao nhất của Chính phủ, TP, cơ quan ban ngành. Khi tuyến Cát Linh – Hà Đông, sau đó tuyến Nhổn – Ga Hà Nội đưa vào khai thác đã giúp người dân dần hiểu về đường sắt đô thị.

Theo tôi, khi phát triển đường sắt đô thị cần coi công tác truyền thông là nhiệm vụ, công tác quan trọng, bởi hiện nay ta đang làm còn mờ nhạt, rất cần truyền thông để chia sẻ và đón nhận ý kiến phản biện, đóng góp của người dân nhằm cải thiện hệ thống metro tốt hơn.

Với 3 câu hỏi lớn, may mắn Hà Nội có quy hoạch về giao thông nói chung và đường sắt nói riêng cơ bản hướng đến chiến lược rõ ràng, đi theo đô thị xanh, dành không gian cho đi bộ.

Theo tôi, việc chuyển đổi từ phương tiện giao thông cá nhân về phương tiên công cộng cần chuyển đổi nhanh bởi nếu không nhanh sẽ gặp khó khăn do đó, cần phải có những cơ chế đột phá.

Chúng tôi đang tập trung mời các chuyên gia để đóng góp ý kiến, kêu gọi các nhà đầu tư, và tính đến việc khai thác bền vững, đồng thời mong rằng truyền thông đồng hành cùng với đơn vị trong quá trình xây dựng hệ thống đường sắt để xây dựng Metro Việt Nam sánh ngang cùng với khu vực.

Vấn đề khó cần sự chung tay của cộng đồng

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị: Thưa PGS.TS Bùi Thị An, với góc nhìn của một chuyên gia và một người làm luật bà cho biết ý kiến để trong thời gian tới chúng ta sẽ có những giải pháp mạnh mẽ hơn, vấn đề bảo vệ môi trường nói chung. Đặc biệt, về quá trình chuyển xanh như hiện nay, chúng ta đã có kết quả nghiên cứu cụ thể về lợi ích của phương tiện xanh, từ đây cần có những đề xuất kiến nghị như thế nào cho Chính phủ Việt Nam để quá trình chuyển đổi diễn ra mạnh mẽ hơn?

PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện tài nguyên, môi trường và Phát triển cộng đồng, nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII: 

Tôi đánh giá rất cao chủ đề ngày hôm nay. Xu thế chuyển đổi giao thông xanh là xu thế tất yếu của thế giới và Việt Nam. Truyền thông thực sự rất quan trọng, việc chuyển đổi xanh là của hệ thống chính trị, xã hội chứ không chỉ của Sở GTVT hay của ngành giao thông và của người làm giao thông.

Theo thống kê của Bộ Y tế, ung thư phổi là bệnh đứng thứ 2 gây chết người ở Việt Nam. Một trong những yếu tố gây ra chính là từ ô nhiễm không khí. Từ đó gây nên rất hậu họa nhiều cho các gia đình, ảnh hưởng trực tiếp đến an sinh xã hội. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến một trong 3 yếu tố phát triển bền vững của cả nước cũng như của Thủ đô. Tầm quan trọng của chuyển đổi xanh trong xu hướng hiện nay là tất yếu.

TP Hà Nội đã có rất nhiều chủ trương quan trọng, giải pháp hỗ trợ tuy nhiên chưa thực hiện hiệu quả. Việc tăng dân số cơ học là một hiện thực chưa khắc phục được, đây là khó khăn khách quan liên quan đến hệ thống gia thông chưa có giải pháp. Hậu quả của khí phát thải ảnh hưởng đến sức khỏe là trước hết.

Chúng ta sẽ chắc chắn làm đươc, vì phát triển xanh là xu thế tất yếu. Đối với điều kiện Nhà nước. Đầu tiên, chúng ta cần có nhiều phương tiện thay thể bằng phương tiện công cộng, không dùng nguyên liệu hóa thạch là trước hết. Thứ 2 là đường xá, tài chính đầu tư hạ tầng, thứ 3 là hệ thống giao thông cần kết nối chặt chẽ, tăng cường hệ thống hạ tầng giao thông tốt. Cùng với đó là có những chế tài đi kèm khi thực hiện.

Tôi đề nghị xã hội hóa để các DN tham gia lĩnh vực giao thông xanh trong đó có ưu tiên tín dụng để đầu tư hạ tầng. Cùng với đó, các sở ban, ngành cần làm đến cùng.

Đối với Nhân dân, về phía hệ thống giáo dục cùng tham gia từ sớm, tuyên truyền trên các hệ thống truyền thông về lợi ích của phương tiện xanh. Chuyển đổi xanh thực sự là xu hướng tất yếu.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị: Theo ông, việc chuyển đổi sang các phương tiện giao thông xanh tại Hà Nội gặp phải những thách thức lớn nhất nào?

TS Nguyễn Đình Thạo - giảng viên Khoa Công trình, Trường Đại học giao thông Vận tải:

Đứng ở góc độ giao thông, tôi nhận xét chung là hiện nay giao thông Hà Nội đang có mâu thuẫn giữa nhu cầu, áp lực từ phương tiện giao thông với hạ tầng giao thông. Do đó, ngoài việc đầu tư cơ sở hạ tầng, còn cần tới những giải pháp phân luồng, điều tiết giao thông. Tuy nhiên, với hiện trạng giao thông của Hà Nội hiện nay, mọi giải pháp đều gặp phải những thách thức lớn..

Đứng trên góc độ môi trường, có thể thấy các hoạt động vận tải hiện nay chủ yếu đang sử dụng nhiên liệu truyền thống, nhiên liệu hóa thạch. Loại nguyên liệu này sẽ phát ra khí thải nhà kính. Theo nghiên cứu, người ta tính toán được mỗi một xe ô tô con thông thường, cứ chạy 1km sẽ phát thải 250-252g khí thải co2 ra moi trường. Còn nếu tính trong một năm thì lượng CO2 mà một xe ô tô này thải ra môi trường là 3 tấn.

Năm 2014, chúng ta có thực hiện một cuộc tổng kiểm kê khí thải nhà kính. Kết quả cho thấy, toàn quốc có 30 triệu tấn khí thải nhà kính, chiếm 11% phát thải toàn nền kinh tế. Trong 10 năm qua (từ 2014 đến nay) lượng khí thải nhà kính đã tăng từ 30 triệu tấn lên 45 triệu tấn. Theo tính toán, đến 2023, lượng khí thải nhà kính trên toàn lãnh thổ Việt Nam có thể đạt mức gần 90 triệu tấn và sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những năm tiếp theo.

Năm 2021, khi chúng ta tham gia cam kết với Liên hợp quốc về việc đưa phát thải về 0 vào năm 2050 tại COP26 thì câu chuyển không còn chỉ dừng lại ở việc giảm phát thải nữa mà phải là giảm phát thải về 0. Mục tiêu đưa ra là năm 2050 sẽ đưa phát thải về 0, có thể nói đây là mục tiêu vô cùng thách thức.

Tại tọa đàm này đã thể hiện rõ quan điểm của chúng ta là không tránh né là là cần đưa ra giải pháp làm thế nào giảm khí thải bằng việc chuyển đổi phương tiện xanh. Để giảm phát thải về 0, nguyên tắc chung cần thực hiện là chuyển từ phát thải cao về thấp và chuyển từ phát thải thấp về 0. Muốn thực hiện được điều này thì phải chuyển đổi năng lượng. Tức là chuyển từ năng lượng phát thải cao sang năng lượng sạch. Bản chất của chuyển đổi năng lượng chính là chuyển đổi công nghệ. Bên cạnh đó, phải chuyển đổi công thức, từ công thức phát thải cao sang phát thải thấp.

Trong ngành GTVT có những trụ cột để giảm phát thải nhà kính như tăng hiệu quẩ sử dụng nhiên liệu; chuyển đổi phương thức từ phát thải cao về thấp; chuyển đổi phương tiện. trong bối cảnh phát thải ròng bằng 0… Ngoài ra, còn có thể có những trụ cột khác như quản lý nhu cầu; chuyển đôi nhu cầu để thải loại những phương tiện cũ; thu giữ carbon… Để đạt được mục tiêu đưa phát thải về 0 thì chúng ta không những phải tăng cường cường độ mà còn phải bổ sung thêm nhiều giải pháp nữa.

Vấn đề đặt ra, như chủ đề tọa đàm là giảm khí thải bằng chuyển đổi phương tiện xanh là việc làm khó hay dễ? Các chuyên gia môi trường đã nói, đây là việc làm khó. Tuy nhiên, dù là việc làm khó nhưng chúng ta lại có những thuận lợi lớn để thực hiện mục tiêu này. Thuận lợi lớn nhất chính là việc giảm khí thải không phải là mục tiêu của một vài quốc gia mà đang là mục tiêu chung của toàn cầu. Chúng ta sẽ không phải đi một mình. Trong hành trình này, chúng ta có những những quốc gia đi trước để học hỏi kinh nghiệp, có những quốc gia đi cùng để đồng hành và có cả những quốc gia đi sau để chúng ta chia sẻ. Trong toàn bộ quá trình như vậy, vai trò của việc tuyên truyền, của đào tạo, giáo dục, vai trò của nhà trường là rất quan trọng. Như chính PGS.TS Bùi Thị An đã nói lúc đầu tọa đàm.

TS Vũ Hồng Trường, Tổng Giám đốc Hanoi Metro chia sẻ thêm thông tin: Nhu cầu đi lại là nhu cầu phát sinh. Công nghệ đã làm thay đổi và thỏa mãn nhu cầu đi lại của người dân. Vận tải hành khách công cộng có 3 giai đoạn phát triển. Giai đoạn 1 là để phục vụ người không có phương tiện đi lại, giai đoạn 2 là cạnh tranh với phương tiện cá nhân, điều này đường sắt đô thị đã làm được và giai đoạn cuối cùng là giai đoạn người dân ưa thích, chúng tôi đang hướng đến mục tiêu đó. Cứ 1.000.000 giờ di chuyển bằng đường sắt đô thị sẽ tiết kiệm được 478.000 giờ, giảm 100 tấn khí thải đem lại giá trị khoảng 30 tỷ đồng.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị: Ông có thể chia sẻ ý kiến về chuyển đổi xanh của ngành giao thông vận tải dưới góc độ quản lý Nhà nước?

Ông Thái Hồ Phương - Giám đốc Trung tâm Điều hành giao thông công cộng:

TP vừa được Quốc hội thông qua Luật thủ đô, trong đó có một số vấn đề về môi trường, chuyển đổi năng lượng hoá thạch, Sở GTVT hiện đang tổ chức triển khai và trình đề án thực hiện trong thời gian sớm nhất. Vừa qua HĐND TP cũng đã họp và ban hành quyết định 19 trong đó liên quan đến sự cần thiết của đề án phát triển phương tiện xanh của Hà Nôị.

Theo Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phấn đấu đến năm 2030 có 50% phương tiện sẽ chuyển đổi xanh, đến năm 2035 là 100%. Hà Nội hiện là địa phương đầu tiên của cả nước ban hành Nghị quyết thực hiện Quyết định 876 của Thủ tướng chính phủ về chuyển đổi phương tiện xanh. Trong đó chúng tôi có kế hoạch giai đoạn này là 50% điện, 50% khí, ưu tiên trong 2024 là chuyển đổi phương tiện xe điện.

Theo tôi, việc giảm khí thải phương tiện xanh cần thực hiện đồng bộ theo chuỗi vì hiện nay trên địa bàn TP có một số điểm dừng xe buýt mà nhà chờ trở thành điểm thu gom rác thải, như vậy sẽ không thể xanh được. Ngoài phương tiện xanh là xe buýt hay đường sắt xanh thì thêm một điều cần xanh là từ thái độ của lái xe nhân viên bán vé. Xe xanh mà thái độ không xanh cũng chưa phải là xanh.

Theo thống kê, thời gian qua 10 tuyến buýt xanh đã giảm phát thải 36,5 nghìn tấn CO2, tương đường trồng 1,68 triệu cây xanh. Khi đề án 879 triển khai và đi vào thực tiễn dự kiến một năm có thể giảm 120 nghìn tấn CO2, đây sẽ là là con số rất ấn tượng.

Chúng ta đã có xe xe buýt xanh, tuyến đường sắt đô thị xanh và trợ giá để người dân chuyển đổi xanh. Điều này cho thấy, Nhà nước, TP và cả các DN cũng rất tích cực tham gia vào khâu chuyển đổi xanh của Thủ đô.

Hà Nội hiện là đơn vị hiếm hoi trên cả nước không có phương tiện sử dụng trên 10 năm, trung bình là 3,5 năm, thời gian tới chúng tôi sẽ nghiên cứu kỹ đề án 879 của Thủ tướng Chính phủ để thực hiện hiệu quả việc chuyển đổi xanh, song song với đó là xử lý phát thải, ô nhiễm, thái độ để chuyển đổi xanh hoàn toàn.

Quyết tâm của lãnh đạo Thành phố

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị: Theo ông, giải pháp để thực hiện giảm phát thải bằng chuyển đổi phương tiện xanh là gì?

TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường:

Nói về các giải pháp chuyển đổi phương tiện xanh, dựa trên kinh nghiệm của một số nước, tôi thấy rằng điều quan trọng nhất để thực hiện được việc này chính là quyết tâm. Phải có quyết tâm thực hiện bởi kể cả có giải pháp gì nữa mà không có quyết tâm thì thực hiện đều rất khó.

Thứ hai là công tác tuyên truyền vận động. Theo tôi, cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục về chủ trương giảm phát thải bằng chuyển đổi phương tiện xanh. Tăng cường tuyên truyền, ở việc thay đổi cả nội dung và hình thức tuyên truyền; phải làm sao để người dân tiếp cận được thông tin nhanh nhất, đầy đủ nhất.

Giải pháp thứ ba là phải có thống kê cụ thể, cần xem lại chúng ta chuyển đổi xanh như thế thì chất lượng không khí tốt lên như nào? Từ năm 2023 đến nay, chúng ta đã thực hiện rất nhiều giải pháp để giảm phát thải không khí nhưng hiệu quả như thế nào cũng chỉ nói chung chung là giảm, mà không có con số cụ thể. Do đó, cần phải có con số cụ thể để mọi người thấy được hiệu quả.

Một giải pháp nữa là cần có chính sách khuyến khích, ưu tiên cho phương tiện xanh. Có lần tôi đi công tác tại Hà Lan, vừa gọi xe điện một lúc đã thấy xe đến đón. Hỏi ra mới biết họ có chính sách ưu tiên taxi điện. Xe điện không phải xếp hàng như những loại taxi truyền thống khác.

Phát biểu chỉ đạo tại tọa đàm, Thành ủy viên, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Hà Minh Hải cho biết: Chương trình tọa đàm của Báo Kinh tế & Đô thị với chủ đề “Giảm khí thải bằng chuyển đổi phương tiện xanh: Câu chuyện không phải dễ hay khó” là nội dung rất quan trọng. Chúng tôi đánh giá rất cao cách thức thực hiện của Báo kinh tế & Đô thị. Chương trình sẽ tạo sức lan tỏa để người dân cùng biết và đồng hành nhằm thay đổi nhận thức và cách làm. Qua tọa đàm, các chuyên gia giúp cho thành phố đưa ra những cơ chế, chính sách đi vào cuộc sống hiệu quả và nhanh nhất. Qua đây, TP cũng rút ra được nhiều bài học tất yếu phải làm.

TP Hà Nội đang hoàn thiện và trình Thủ tướng quy hoạch Thủ đô. Việc rất quan trọng mà cần làm ngay là giải quyết ùn tắc và ô nhiễm môi trường. Ô nhiễm và ùn tắc giao thông đang làm ảnh hưởng đến sự phát triển Thủ đô và đời sống người dân. Tọa đàm do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức hôm nay có nội dung rất cụ thể và thực chất. Quy hoạch Thủ đô có 3 chuyển đổi, trong đó, chuyển đổi xanh đòi hỏi sự đồng bộ lớn. Mục tiêu của Toạ đàm cũng là một trong những mục tiêu mà Luật Thủ đô đề ra, đó là lấy người dân làm trung tâm, đo đếm được cụ thể người dân được hưởng lợi những gì. Hà Nội nhất trí với quan điểm của các chuyên gia là, sự quyết tâm của chính quyền, trong đó vai trò của người đứng đầu rất quan trọng. Chúng ta đều nhận thức được mục tiêu và xác định rất rõ, vậy làm thế nào để triển khai nhanh và hiệu qủa nhất.

Chúng tôi thấy rằng, việc rà soát và tổ chức lại giao thông đã đem lại hiệu quả ngay trong việc giảm thiểu ùn tắc. Bên cạnh đó, có cơ chế, khuyến khích để người dân thấy thuận lợi nhất và tích cực tham gia; thực hiện chuyển đổi số mạnh mẽ, thời gian đi trên đường giảm rất nhiều. Bên cạnh đó cũng cần tính toán cơ chế, thể nâng quy chuẩn, tiêu chuẩn về phát thải đối với phương tiện trên địa bàn Thủ đô. Hà Nội đang rất quyết tâm chuyển đổi năng lượng vận hành phương tiện sang điện. Ngoài ra, Hà Nội hiện nay đã đưa vào Quy hoạch Thủ đô để đồng bộ và kết nối trong giao thông. Phải kết nối được toàn bộ các phương thức vận tải hành khách nhằm thu hút người dân.

Nội dung tuyên truyền cũng rất quan trọng để người dân biết, hiểu, tự nguyện và lan tỏa. Cần tuyên truyền những nội dụng cụ thể về lợi ích phương tiện xanh đem lại. Những ý kiến tại hội thảo ngày hôm nay cần được tuyên truyền rộng rãi để từng sở, ngành TP vào cuộc và đem lại hiệu quả.