Lương tối thiểu vùng năm 2018: Không thể đẩy gánh nặng về phía người lao động

Ông Lê Đình Quảng - Phó Trưởng ban Quan hệ Lao động - Tổng LĐLĐVN trao đổi với PV Báo Lao Động.

Nhiều ý kiến cho rằng tốc độ tăng tiền lương tối thiểu vùng của Việt Nam vượt nhanh hơn tốc độ tăng năng suất lao động. Quan điểm của ông về ý kiến này?

Đúng là mức tăng tiền LTT vùng đang có tốc độ tăng cao hơn so với năng suất lao động (NSLĐ) xã hội. Cụ thể, mức tăng LTT vùng các năm qua như sau: Năm 2014 tăng 15,2%; 2015 tăng 14,2%; 2016 tăng 12,4%; 2017 tăng 7,3%. Còn đối với NSLĐ xã hội, bình quân từ năm 2016 đến năm 2020 mức tăng dự kiến khoảng trên 5%; riêng năm 2016 tăng 5,3%.

Tuy nhiên, cần phải nói rõ, NSLĐ xã hội được tính trên cơ sở GDP chia cho tổng số lao động trên 15 tuổi có việc làm. Vì vậy, NSLĐ xã hội phụ thuộc rất nhiều vào cơ cấu kinh tế. Ví dụ, tại Singapore, do công nghiệp chiếm nhiều trong cơ cấu nền kinh tế, nên khi chia GDP cho NLĐ (chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp), NSLĐ sẽ cao; còn tại Việt Nam, lao động khu vực nông thôn còn chiếm nhiều nên NSLĐ sẽ thấp hơn nhiều.

Bên cạnh đó, phải hiểu rằng tiền lương chứ không phải là tiền LTT mới có mối quan hệ trực tiếp, mật thiết với NSLĐ, vì tiền LTT là mức sàn thấp nhất, đảm bảo mức sống tối thiểu cho NLĐ. Không thể vì NSLĐ chưa cao mà bắt nhu cầu sống tối thiểu phải thấp xuống dưới sàn. Theo nghiên cứu của Viện Năng suất Việt Nam, tỉ lệ đóng góp của lao động vào GDP của Việt Nam như sau: Bình quân giai đoạn 2007 - 2011 là 27,07%; giai đoạn 2012 - 2015 là 16,15%. Ngoài ra, do khởi điểm tiền LTT của Việt Nam rất thấp, nên để rút gắn khoảng cách giữa tiền LTT với mức sống tối thiểu buộc chúng ta phải có tốc độ tăng như thế. Và mức độ tăng như thế vẫn chưa đáp ứng được mong muốn của NLĐ.

Một số ý kiến cho rằng tiền lương tối thiểu của Việt Nam đang cao hơn so với một số nước trong khu vực?

Đối với tiền LTT, bên cạnh là sàn đáp ứng mức sống tối thiểu, còn phải đảm bảo phù hợp với điều kiện KTXH của mỗi quốc gia. Nước nào có điều kiện KTXH tốt thì mức LTT thường cao hơn những nước có điều kiện KTXH kém phát triển, như Nhật Bản chẳng hạn hiện nay mức LTT của họ là 1.134 USD. Có ý kiến nói rằng tiền LTT vùng của Việt Nam cao hơn một số nước trong khu vực là không chính xác.

LTT của Việt Nam hiện là 131 USD. Theo số liệu chúng tôi nắm bắt được, tiền LTT của Việt Nam trong khu vực chỉ cao hơn 3 nước, đó là Myanma (87 USD), Indonesia (93 USD) và Parkistan (129 USD). LTT của Việt Nam còn thấp hơn cả Campuchia (140 USD) hay Lào (174 USD). Rõ ràng Việt Nam là một trong những nước có LTT thấp chứ không phải cao.

Hiện giới sử dụng lao động chỉ đề xuất tăng LTT ở mức 5%, trong lúc có hiện tượng doanh nghiệp sa thải người lao động ở lứa tuổi 35-40. Phải chăng nhiều doanh nghiệp đang có xu hướng đẩy khó khăn, gánh nặng cho NLĐ?

Trong bối cảnh tình hình KTXH của đất nước có nhiều chuyển biến tích cực, trong lúc đời sống của NLĐ còn gặp rất nhiều khó khăn thì việc đề xuất không tăng LTT vùng hoặc tăng chỉ đảm bảo bù trượt giá quả thực là không phù hợp, không đảm bảo lợi ích hài hòa của NLĐ và DN. Cùng với đó, hiện tượng DN tìm cách thải loại lao động nhiều tuổi để giảm chi phí về tiền lương và BHXH quả thực là đang đẩy gánh nặng bất lợi về phía NLĐ. Điều này không phù hợp với chủ trương xây dựng, phát triển quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ, cũng như chính sách bảo đảm việc làm bền vững.

Xin cảm ơn ông!

Tăng lương cho người lao động mức 13,3% là hợp lý

Chuyên gia kinh tế Hoàng Kiến Thiết - nguyên Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam:

Tôi đồng tình với đề nghị của Tổng LĐLĐVN, cần tăng lương tối thiểu (LTT) với mức trên 13%. Việc trả lương cho NLĐ hiện nay ở Việt Nam tương đối rẻ mạt, chưa nói đến việc rất nhiều chế độ chính sách dành cho NLĐ không được song hành cùng nhau, nên cuộc sống NLĐ chỉ trông chờ vào đồng lương. Rất nhiều nơi NLĐ phải đi thuê nhà, đời sống rất khó khăn trong khi đồng lương hạn hẹp. Cho nên, yêu cầu đặt ra là: Thứ nhất, cần xem xét để nâng mức hưởng của NLĐ lên. Thứ hai, người sử dụng lao động cần phải nhận thấy thị trường lao động ở Việt Nam không còn rẻ mạt như trước nữa. Bởi vì xu hướng NLĐ được đi làm việc ở nước ngoài rất nhiều. 

Hơn nữa, ngay mặt bằng trong nước đang mở ra nhiều dịch vụ mới, trong đó có những dịch vụ như điều dưỡng, chăm sóc người già, chăm em bé, quản gia, giúp việc gia đình có mức lương 5-7 triệu đồng/tháng. Mức chi trả này đang cao hơn rất nhiều mức lương mà chủ sử dụng lao động đang trả cho NLĐ trong các khu công nghiệp. Đã đến lúc các chủ DN phải có các chính sách, đặc biệt là chính sách về tiền lương để giữ được NLĐ làm việc lâu dài. Tôi cực kỳ bức xúc trước những thông tin về các chủ sử dụng lao động đang có xu hướng cho NLĐ ngoài 35 tuổi phải thôi việc để tuyển lao động trẻ. Chính vì vậy, cần có những quy định của quản lý Nhà nước để ràng buộc, không để các chủ sử dụng lao động có thể muốn làm gì với NLĐ cũng được.

TS Nguyễn Minh Phong - chuyên gia kinh tế:

Với mức tăng lương 13,3%, NLĐ chắc chắc chắn sẽ hoan nghênh. Để hỗ trợ DN có thêm nguồn kinh phí để tăng lương, Nhà nước nên có chính sách để siết lại công tác cải cách hành chính, cắt bỏ các chi phí chưa hợp lý, đặc biệt là các chi phí bôi trơn, các chi phí tiêu cực. Hiện nay, chi phí bôi trơn của DN lên tới 10-20%, nếu cắt bỏ được chi phí này, DN sẽ có dư một khoản kinh phí để tăng lương cho NLĐ.

PGS-TS Ngô Trí Long - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính):

Mức tăng lương mà Tổng LĐLĐVN đưa ra là đúng. Nhưng để DN có thể tăng được lương cho NLĐ, Nhà nước phải hỗ trợ để DN có thể cắt giảm được các chi phí tiêu cực, tháo gỡ những rào cản khó khăn để DN bớt được những khoản chi không hợp lý. Cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, DN cũng cần nâng cao chất lượng quản lý, tăng năng suất lao động, giảm bớt chi tiêu lãng phí để có thêm kinh phí để tăng lương cho NLĐ theo mức hợp lý nêu trên.