Đưa tiền ảo, tài sản ảo vào quản lý

TS Cấn Văn Lực

Dự kiến, Dự thảo Nghị định về tiền ảo sẽ hoàn tất vào tháng 12/2017 và Dự thảo Nghị định về tài sản ảo hoàn tất vào tháng 3/2018. Trao đổi với Kinh tế & Đô thị, chuyên gia tài chính TS  Cấn Văn Lực chia sẻ, đã đến lúc các cơ quan chức năng cần có thêm động thái tích cực chứ không chỉ dừng lại ở việc cảnh báo như trước đây.

Thưa ông, xây dựng hành lang pháp lý quản lý tiền ảo, tiền điện tử thời điểm này có chậm hay không khi loại hình này đã xuất hiện tại Việt Nam một thời gian dài và Bộ Công Thương thì cảnh báo nhiều lần còn Bộ Công an cũng đã bắt giữ một nhóm đối tượng cầm đầu tổ chức, điều hành website gold889.com hoạt động kinh doanh theo mô hình đa cấp bằng hình thức cho – nhận tiền nhằm chiếm đoạt tài sản?

- Đưa ra thời điểm này là hơi chậm, dù chưa phải là quá muộn vì nó cũng đã xuất hiện tại Việt Nam và đã có một số cảnh báo. Tất nhiên là mong muốn của người dân, DN là mong muốn các cơ quan bộ chủ quản phải chủ động hơn chứ không phải đợi Chính phủ nhắc mới làm. Đã đến lúc các cơ quan chức năng cần có thêm động thái tích cực chứ không chỉ dừng lại ở việc cảnh báo như trước đây. Cần phải bổ sung các quy định, chế tài rõ ràng để xử lý các hành vi vi phạm và hạn chế các mặt tiêu cực của loại hình kinh doanh này.

Hiện nay, Chính phủ chưa cấp phép cho hoạt động này, nên không kiểm soát được. Nhưng nay, theo Bộ Tư pháp, tiền trong thế giới công nghệ thông tin ngày càng phát triển thì việc đầu tiên là Chính phủ và các cơ quan quản lý phải công nhận các loại hình này.  Bởi chỉ có công nhận các loại hình giao dịch tiền, tài sản theo phương thức mới thì mới có thể tiến hành quản lý và giám sát theo các quy định của pháp luật? Ông có đồng ý với lập luận này không?

- Trước mắt cũng chưa nên công nhận bởi vì, thứ nhất có nhiều rủi ro, đặc biệt là trong bối cảnh nhận thức của người dân, nhà đầu tư (NĐT) chưa phải là tốt. Thực ra rất nhiều rủi ro từ kinh doanh đa cấp, tiền ảo hay tiền điện tử đã xảy ra trong thời gian vừa qua, nếu như chúng ta công nhận, vô hình chung chúng ta chấp nhận cho hình thức như vậy nó phát triển lên trong bối cảnh nhận thức của người dân còn nhiều lỗ hổng. Rồi về mặt pháp lý, còn nhiều kẽ hở, nên trước mắt ta chưa nên công nhận. Thứ hai, trên thế giới rõ ràng chỉ được công nhận ở một số nước tiên tiến phát triển còn đa số các nước đang phát triển vẫn chưa công nhận.

Tiền điện tử hay tiền ảo đôi khi người ta gán ghép chúng với một giá trị nào đó từ vàng bạc, đá quý, USD, Euro... (như Bitcoin, Onecoin, Gemcoin) rồi tìm cách tạo ra và nâng cao giá trị bằng cách thúc đẩy lòng ham muốn. Nhưng ai quảng bá, ai chấp nhận các đồng tiền này mới quan trọng. Ngân hàng, tổ chức, định chế tài chính chính thống của các nước đó công nhận hay chỉ có những NĐT trong cùng hệ thống với nhau? Việc này cũng như quản lý sàn vàng thôi, nhiều sàn vàng chui vẫn hoạt động và không ngừng mời gọi người chơi nhưng  Bộ Công an đã triệt phá hàng loạt sàn vàng, ở đây ta cũng không thừa nhận.

Các nước quản lý loại hình này thế nào thưa ông?

- Các nước cũng vậy, chỉ là công nhận hay không công nhận. Các nước đang phát triển chưa công nhận, nhiều nước cũng đưa ra cảnh báo về mức độ rủi ro rất cao của tiền ảo Bitcoin và Onecoin. Còn các nước phát triển công nhận nhưng không tuyên bố chính thức ví dụ một số quán cà phê… đã hoạt động. Khi họ chấp nhận có mấy cái họ cũng có quy định về công khai minh bạch, sàn đó công ty đó phải đăng ký kinh doanh, cơ sở nào chấp nhận cũng phải đăng ký với cơ quan quản lý. Thứ hai là, những quy định về mặt theo dõi ví dụ như những trường hợp giao dịch bất thường phải có trách nhiệm báo cáo cơ quan quản lý, vì bất thường còn liên quan đến vấn đề rửa tiền. Thậm chí cơ quan quản lý nói rất rõ, không cấm nhưng rủi ro là NĐT phải chịu trách nhiệm.

Tôi được biết, Bitcoin bị giới chức tẩy chay ở nhiều nước như Trung Quốc hay Thái Lan. Tại châu Âu, lo ngại về nạn rửa tiền sử dụng Bitcoin khiến các lãnh đạo kêu gọi trao thêm quyền cho cảnh sát để trấn áp loại tội phạm này.

Thưa ông, Bộ Công Thương đã đưa ra Dự thảo sửa đổi Nghị định số 42/2014/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp và các văn bản, thông tư liên quan. Nay lại Bộ Tư pháp quản lý liệu có chồng chéo?

- Dự thảo nghị định về quản lý kinh doanh đa cấp mới (thay thế Nghị định 42/2014) đã được Bộ Công Thương soạn. Tuy nhiên, quy định về quản lý bán hàng đa cấp yêu cầu phải có hàng hóa, do đó chỉ quản lý chặt được hoạt động đa cấp liên quan đến hàng hóa. Còn đối với các hoạt động mua bán tiền ảo, huy động tài chính theo hình thức đa cấp, mà bản chất là đa cấp biến tướng thì phải đưa vào Bộ Luật Hình sự 2015 hiện đang được sửa đổi.