Báo chí và mạng xã hội: Hợp tác thay vì cạnh tranh

Sức ép ngày càng lớn

Theo số liệu từ Bộ TT&TT, hiện cả nước đang có 880 cơ quan báo chí với số lượng nhân sự vào khoảng 41.000 người. Tuy nhiên trong năm 2023, tổng doanh thu của các đơn vị này là 8.600 tỷ đồng, giảm 9,4% so với năm 2022. Trong đó, tổng doanh thu của 72 Đài Phát thanh truyền hình 11.900 tỷ đồng, giảm 21,9% so với năm trước.

Mạng xã hội đang trực tiếp lấy đi doanh thu của báo chí

Điều này bắt nguồn từ sự sụt giảm doanh thu bán báo in cũng như quảng cáo trực tuyến ngày càng có chiều hướng đi xuống. Trên thực tế, nếu như trước đây, doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm trên 60%, thậm chí với một số cơ quan báo chí là 90% thì giờ đây sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt là báo in. Yếu tố chủ yếu dẫn tới tình trạng này là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của mạng xã hội.

Trước sự linh hoạt, nhạy bén của mạng xã hội trong việc cập nhật những thông tin mới ở tất cả các mặt trong đời sống, báo chí cũng bị đặt vào một thế cạnh tranh khó khăn, khi vừa phải đảm bảo về tốc độ đưa tin, vừa phải khẳng định sự đáng tin cậy của mình với công chúng. Trong nhiều trường hợp, thông tin về sự kiện mới xảy ra xuất hiện trên mạng xã hội trước khi xuất hiện trên báo chí.

Không chỉ vậy, khác với mạng xã hội, các cơ quan báo chí còn phải mang thêm vai trò tuyên truyền đúng đắn, đầy đủ, kịp thời về chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tạo sự đồng thuận, niềm tin xã hội. Tuy nhiên do cơ chế chưa thực sự tốt nên với nhiều cơ quan báo chí đây lại là nhiệm vụ không mạng lại doanh thu tương xứng.

Với sự xuất hiện của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, cả phía nhà quản lý đến chuyên gia đều cho rằng đây là cơ hội để các cơ quan báo chí thực hiện chuyển đổi số nhằm mang lại bước đột phát trong phát triển, từ đó cần bằng lại sức ép của mạng xã hội. Nhưng trên thực tế, chính yếu tố kinh tế lại là rào cản lớn nhất đối với các cơ quan báo chí khi muốn làm mà không có lực.

Nói về vấn đề này, trong phần trả lời chất vấn mới đây tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Chính phủ luôn đề cao vai trò của các cơ quan báo chí trong việc dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, tạo sự đồng thuận và niềm tin xã hội qua đó góp phần quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. Chính vì vậy trong những năm qua, Bộ TT&TT nói riêng và Chính phủ nói chung đã có nhiều chính sách nhằm hỗ trợ các cơ quan báo chí, đặc biệt là về mặt kinh tế.

Có thể kể đến như trong năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị về truyền thông chính sách, trong đó xác định rõ chính quyền các cấp phải coi truyền thống chính sách là nhiệm vụ của mình, có bộ máy và có ngân sách hàng năm để đặt hàng cho báo chí. Hiện có 5 Bộ, ngành đã phê duyệt định mức và 3 cơ quan báo chí áp dụng định mức kinh tế kỹ thuật, đơn giá, cơ chế đặt hàng, đấu thầu cung cấp dịch vụ sự nghiệp công từ nguồn ngân sách nhà nước. Đây cũng sẽ là nguồn tăng thêm cho báo chí thực hiện.

Hiện Bộ TT&TT đang cho phát triển nền tảng số dùng chung để chuyển đổi số các cơ quan báo chí nhỏ, đặc biệt là các tạp chí, để hỗ trợ miễn phí cho các cơ quan báo chí. Hiện nay nguồn lực của nhà nước sẽ tập trung vào 6 cơ quan báo chí chủ lực. Đối với những cơ quan báo chí khác, các cơ quan chủ quản phải có trách nhiệm đầu tư nguồn lực để đảm bảo cho cơ quan báo chí của mình có đủ năng lực cạnh tranh.

Tuy nhiên Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho rằng, để tăng nguồn thu báo chí cũng phải thay đổi công nghệ. Hiện đang có chiến lược chuyển đổi số quốc gia cho báo chí để đưa công nghệ của báo chí tương đương với các nền tảng xã hội. Các cơ quan báo chí phải đẩy mạnh số hóa, chuyển đổi số các cơ quan báo chí. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược chuyển đổi số quốc gia về báo chí. Bộ TT&TT đã thành lập trung tâm hỗ trợ, ban hành cẩm nang, xây dựng chương trình tập huấn cho các Tổng biên tập trong chuyển đổi số, để tạo chuyển biến trong vấn đề này.