Truy xuất nguồn gốc thực phẩm tại TPHCM: Ma trận tem, đeo vòng truy xuất... đối phó

TPHCM triển khai truy xuất nguồn gốc thịt heo để người dân yên tâm hơn khi mua hàng Ảnh: MINH QUÂN

Trước tình trạng thực phẩm sạch - bẩn lẫn lộn khiến người tiêu dùng không biết đâu mà lần, TPHCM đã triển khai 2 đề án truy xuất nguồn gốc thịt heo và rau, củ, quả bằng điện thoại thông minh, được đông đảo người dân ủng hộ. Tuy nhiên, do đây là một ứng dụng hoàn toàn mới mẻ với người nông dân và doanh nghiệp nên việc thực hiện truy xuất nguồn gốc gặp nhiều vướng mắc. Không ít thương nhân cho heo đeo vòng nhận diện nguồn gốc theo kiểu đối phó, còn các đơn vị kinh doanh rau thì tự dán một kiểu tem truy xuất riêng, làm cho người tiêu dùng “chẳng biết tin vào ai”.

Hơn 50% heo đeo vòng truy xuất để đối phó

Lúc đầu, Sở Công thương TPHCM vận hành thí điểm đề án nhận diện và truy xuất nguồn gốc thịt heo tại 349 cơ sở kinh doanh thuộc hệ thống phân phối hiện đại tại TPHCM cho kết quả khá tốt. Bởi hoạt động chăn nuôi, giết mổ và cung cấp thịt heo vào hệ thống kênh phân phối hiện đại đã được chuẩn hóa, các đơn vị tham gia là những doanh nghiệp lớn, có uy tín và thực hiện nghiêm túc các quy trình của đề án. Vì vậy, người tiêu dùng khi mua thịt heo tại các hệ thống này thường yên tâm, tin tưởng và cũng ít có nhu cầu kiểm tra.

Sau khi thực hiện ở các kênh phân phối hiện đại, truy xuất nguồn gốc heo đã được triển khai ra kênh phân phối ở các chợ. Theo đó, người nuôi và bán heo vào TPHCM có trách nhiệm mua và đeo vòng truy xuất ở chuồng, sau đó kích hoạt vòng trước khi bán heo. Nhưng ở khâu phân phối tại chợ, nhiều người đeo vòng nhận diện theo kiểu đối phó khiến nguồn gốc heo rất nhập nhằng.

Tại hai chợ đầu mối Hóc Môn và Bình Điền (cung cấp khoảng 80% thịt heo cho TPHCM), việc đeo vòng nhận diện cho heo thời gian đầu được các chủ thể tham gia thực hiện rất nghiêm túc, nhưng dần dần lại bị buông lỏng. Ông Nguyễn Chí Thành - Trưởng phòng quản lý chất lượng chợ đầu mối Bình Điền cho biết, khi triển khai có 113 thương nhân đăng ký thực hiện và làm rất tốt. Nhưng càng ngày, số lượng thương nhân thực hiện đúng quy định càng giảm. Có tình trạng heo đeo vòng nhưng không có thông tin.

“Nguyên nhân là 80% heo nhập từ Long An, do các thương lái mua từ các hộ nhỏ lẻ. Các hộ này chỉ nuôi vài chục con, khu vực chăn nuôi không có sóng wifi, 3G nên bà con không kích hoạt vòng nhận diện” - đại diện chợ đầu mối Bình Điền lý giải. Tương tự, theo ông Lê Văn Tiễn - Phó GĐ chợ Hóc Môn - khi mới triển khai đề án, mỗi đêm có 5.000 con heo vào chợ và 100% heo được đeo vòng. Nay lượng heo về chợ tăng lên 5.500-5.700 con, nhưng chỉ 50% được đeo vòng. Trong số đó cũng chỉ có 20% số heo đeo vòng có thông tin để người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc.

Sở Công thương TPHCM thừa nhận, tại hai chợ đầu mối Bình Điền và Hóc Môn, thời gian qua Ban quản lý đề án đã phải áp dụng giải pháp thông qua thương lái thực hiện đeo vòng nhận diện để làm cầu nối hướng dẫn các hộ chăn nuôi đăng ký tham gia đề án. Còn tại các chợ bán lẻ, đề án phải sử dụng lực lượng của Công ty Vissan làm nòng cốt để tiểu thương và người tiêu dùng làm quen với quy trình truy xuất nguồn gốc.

“Từ khi triển khai đến nay, mới có 123/1.131 cơ sở chăn nuôi đăng ký thực hiện đề án (chiếm 11%) thực hiện đeo vòng nhận diện khi bán heo. Và trong số này thì chỉ khoảng 69% cơ sở chăn nuôi đeo vòng, phần còn lại 31% do thương lái thực hiện. Sở Công thương cũng nhận được đăng ký tham gia đề án của 25 cơ sở giết mổ của TPHCM và các tỉnh, nhưng số cơ sở kích hoạt khai báo thông tin nguồn gốc đều rất thấp, cao nhất là Đồng Nai đạt 50%, thấp nhất là Long An chỉ 25%” - ông Nguyễn Nguyên Phương - Trưởng Phòng Quản lý Thương mại Sở Công thương TP - giãi bày.

Còn ông Huỳnh Tấn Phát, Chi cục phó Chi cục thú y TPHCM nêu ra một thực tế rằng, chỉ có 45% số heo đeo vòng nhận diện có đầy đủ thông tin về nguồn gốc trang trại. Hơn 50% còn lại đeo vòng chỉ để đối phó (vòng không có đủ thông tin phục vụ cho việc truy xuất). Trong khi đó, việc xử lý đang gặp nhiều khó khăn vì chỉ có thể lập biên bản, nhắc nhở chứ không thể xử phạt hành chính những cá nhân, đơn vị không thực hiện hoặc thực hiện cho có.

Ông Phát dẫn chứng: “Nếu người bán thịt có giấy chứng nhận kiểm dịch theo quy định của pháp luật nhưng vì không có vòng nhận diện mà ta không cho vào chợ, thịt heo sẽ bị ôi thiu, gây thiệt hại cho cơ sở, chính chúng ta có thể bị kiện”. Tương tự, nếu người dân đưa heo vào cơ sở giết mổ mà không được vào vì heo không có vòng nhận diện, khiến heo vì tồn đọng tại cơ sở chăn nuôi mà phát sinh ổ dịch, khả năng người dân khiếu nại, kiện tụng cũng rất dễ xảy ra...